Από τον Μάο στους κουμπάρους

του Δημήτρη Σκάλκου και του Φώτη Χατζηθεοδωρίδη

«Οι περιπτώσεις γραφειοκρατίας, εξουσιαστικής συμπεριφοράς και παραβιάσεων του νόμου πρέπει να εκτίθενται ευρέως στον Τύπο».

Τα παραπάνω δεν ανήκουν στον πρόσφατο καταιγισμό των δημοσιευμάτων και των τηλεοπτικών εικόνων αναφορικά με τα όσα αποκαλύπτονται για τη διαπλοκή στο χώρο της εμπορίας και διακίνησης του γάλατος και τον- θεσμικό πλέον ρόλο- της κουμπαριάς στο ελληνικό οικονομικό σύστημα.

Αντίθετα προέρχονται από την εσωτερική ντιρεκτίβα του Μάο Τσε-τουνγκ, προς τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας, το 1953 (Selected Works of Mao Zeodng, Vol. V, σελ. 86).

Η πρακτική του «ξεφωνήματος» (outing), ενός ανελέητου κυνηγητού μαγισσών ενάντια σε όσους φέρονται ως εμπλεκόμενοι σε περιπτώσεις κατάχρησης θέσεως και παράνομων συναλλαγών, που πρέπει να υπογραμμιστεί πως συχνά καταλήγει σε ανεπίτρεπτη σε δημοκρατικά καθεστώτα σπίλωση υπολήψεων και παραβίαση ατομικών δικαιωμάτων, αποτελεί γνώρισμα μίας κοινωνίας που αγνοεί και κατευθύνει και εξαντλεί την (υποκριτική) οργή της σε λάθος στόχους.

Αυτό που αδυνατούσε να αντιληφθεί ο Μεγάλος Τιμονιέρης και εντελώς φυσιολογικά αρκετοί από τους έλληνες επιγόνους του που υπηρέτησαν με συνέπεια τις αρχές του κινεζικού κομμουνισμού και βρίσκονται σήμερα στο ΠΑΣΟΚ ζητώντας με μονότονη επιμονή παραιτήσεις κυβερνητικών στελεχών, καθώς επίσης και αρκετοί από τους συναδέλφους τους της Νέας Δημοκρατίας που, απελευθερωμένοι πλέον από τη ψυχροπολεμική λογική των στρατοπέδων, ανακαλύπτουν καθυστερημένα στη μαοϊκή θεωρία τις απαντήσεις στα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα της εποχής μας, είναι ότι η διαπλοκή, τα οργανωμένα συμφέροντα και η διαφθορά δεν είναι το αίτιο αλλά το αποτέλεσμα κυρίαρχων κοινωνικών και οικονομικών δομών και πρακτικών, διαμορφωμένων σε βάθος χρόνου.

Τα αίτια της διαφθοράς στη χώρα μας πρέπει να αναζητηθούν στον ιδιότυπο βαλκανικό κορπορατισμό που αποτελεί τη βάση της οικονομικής οργάνωσης.

Οι σχέσεις ανάμεσα στο κράτος και τον πολίτη εμφανίζονται συχνά ως σχέσεις ανάμεσα σε μία δημόσια διοίκηση όπου επιβιώνουν χαρακτηριστικά ανατολικής δεσποτείας και σε μια κοινωνία όπου αναβιώνει η βυζαντινή ανομία.

Για ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας όπου απουσιάζει κάθε έννοια κοινωνικής υπευθυνότητας και κυριαρχεί ένας στενά και ανορθολογικά προσδιοριζόμενος ωφελιμισμός, το κράτος έχει εργαλειακή χρήση, ως μέσο προώθησης προσωπικών συμφερόντων και όπου οι νόμοι όχι μόνο παραβιάζονται, όπως συμβαίνει συχνά στη Δύση, αλλά και υπερβαίνονται (όπως εύστοχα επισημαίνει ο Στ. Ράμφος).

Η γραφειοκρατία μέσα από την εμπλοκή της στο χώρο της αγοράς, την πολυνομία, και τις πολύπλοκες και συνεχώς τροποποιούμενες διαδικασίες διαμορφώνει ένα περιβάλλον που αφήνει, εάν δεν ενθαρρύνει, περιθώρια διαπλοκής πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων.

Άλλωστε στις κατευθυνόμενες και κυριαρχούμενες από τη γραφειοκρατία οικονομίες -όπως χαρακτηριστικά έχει ειπωθεί για τα καθεστώτα του πρώην ανατολικού μπλοκ- η διαφθορά δεν είναι το πρόβλημα, αλλά η λύση.

Σε αυτό το πλαίσιο γίνεται φανερό πως, η αποτελεσματική αντιμετώπιση του φαινομένου της διαφθοράς σε μια κοινωνία που χωρίς υπερβολή έχει εθιστεί στις αδιαφανείς διαδικασίες και πρακτικές (και δεν χρειάζεται η επιβεβαίωση της Transparency International και άλλων διεθνών ΜΚΟ για του λόγου του αληθές) δεν αντιμετωπίζεται με την «εκτέλεση των παραβατών του νόμου» όπως συνιστούσε ο Μάο ή -όπως έκαναν οι επίγονοι του πρόσφατα- με την απαλλαγή από τα καθήκοντα τους περίπου 30,000 αξιωματούχων του κινεζικού κράτους, πόσο μάλλον με την εγχώρια αποπομπή των κυβερνητικών παραγόντων που εμπλέκονται με οποιονδήποτε τρόπο σε φαινόμενα διαφθοράς.

Δεν αντιμετωπίζεται με την καταστροφή του συνόλου των δημοσίων εγγράφων όπως επιζητούσε ο Μπακούνιν, πόσο μάλλον με τη μετονομασία υπουργείων και τη σύσταση ειδικών επιτροπών και σωμάτων «αδιάφθορων» με βάση τις ακολουθούμενες αλλά και προτεινόμενες πολιτικές.

Αντίθετα, απαιτούνται ριζοσπαστικές πολιτικές στη κατεύθυνση του περιορισμού του ενεργού ρόλου του κράτους (roll-back the state) και τη μετατροπή του «κράτους-επιχειρηματία» σε «κράτος-νυχτοφύλακα» μέσα από τη πρακτική των ιδιωτικοποιήσεων και του ανοίγματος των αγορών (όπου παρά τις κυρίαρχες αντιλήψεις περί του αντιθέτου παραμένουν σε αρκετές περιπτώσεις ανεπίτρεπτα κλειστές), του περιορισμού του «υφέρποντα κρατισμού» (creeping statism), της προώθησης αποκεντρωμένων και ευέλικτων μορφών διοίκησης καθώς και της μηδενικής ανοχής σε παράνομες πράξεις.

Όσο για τους εμμένοντες θιασώτες της γραφειοκρατικής οργάνωσης και του κεντρικού σχεδιασμού και απόντος του Μάο, μπορούν να ακολουθήσουν τις διδαχές του κορυφαίου μπακ του ποδοσφαίρου μας και προφανώς γνώστη της μαρξιστικής θεωρίας Νίκου Βαμβακούλα, συστήνοντας μία τριμελή επιτροπή πέντε-έξι ατόμων με αποκλειστικό αντικείμενο την πάταξη της διαφθοράς.

* Δημοιεύτηκε στην ιστοτελίδα www.e-rooster.gr (2.10.2006).