Η σημασία των πολιτικών blogs

Η εφημερίδα The New York Times εμφανίζει δίπλα στον τίτλο της το γνωστό motto «όλα τα νέα που αξίζει να τυπωθούν» (all the news that is fit to print). Θα ήταν βέβαια περισσότερο ακριβές να λέγαμε «όλα τα νέα που η αρχισυνταξία της εφημερίδας θεωρεί πως αξίζει να τυπωθούν». Την παραπάνω άποψη έρχεται να ενισχύσει το σχετικά πρόσφατο βιβλίο του Bernard Goldberg, Bias: A CBS Insider Exposes How the Media Distorts the News, το οποίο- όπως υποδηλώνει ο τίτλος- πραγματεύεται τους τρόπους προβολής των ειδήσεων από τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης.

Το ολιγοπώλιο της ενημέρωσης, συνέπεια των διαφόρων νομικών, τεχνικών/ τεχνολογικών περιορισμών αλλά και των κανόνων της αγοράς, υφίσταται στις μέρες μας πίεση από τα περίφημα δια-δικτυακά «προσωπικά ημερολόγια» ή αλλιώς blogs, όπως έχει επικρατήσει να ονομάζονται.

Η προέλευση του όρου blog προέρχεται από τη σύντμηση των λέξεων web log. Σύμφωνα με έναν λειτουργικό ορισμό, blog «είναι μία εφαρμογή web, τυπικά προσβάσιμη σε κάθε χρήστη του Internet» (www.wikipedia.org), ενώ κατά έναν άλλο είναι «πληροφορία που δημοσιεύεται αυτόματα σε μία ιστοσελίδα» (www.mason.gmu.edu).

Τα blogs εμφανίζονται ιστορικά την δεκαετία του 1990, παράλληλα με την δωρεάν παροχή εργαλείων διαδικτυακής δημοσίευσης (web publishing). Η άνοδος τους υπήρξε πραγματικά εντυπωσιακή, ενώ η μεγάλη ώθηση στα πολιτικά blogs δόθηκε με τον πόλεμο στο Ιράκ.

Σήμερα, σύμφωνα με σχετική έρευνα του Pew Internet and American Life Project (Ιανουάριος 2005) μόνο στις ΗΠΑ περισσότερα από 52 εκατομμύρια άτομα διαβάζουν blogs σε καθημερινή βάση. Τα πέντε μεγαλύτερα πολιτικά blogs των ΗΠΑ έχουν επισκεψιμότητα περίπου 100 χιλιάδων hits ημερησίως. Σύμφωνα με την The Persens Development Corporation, το 2005 ο συνολικός αριθμός των blogs παγκοσμίως αναμένεται να ξεπεράσει τα 10 εκατομμύρια.

Η επιρροή των πολιτικών blogs στις πρόσφατες αμερικανικές προεδρικές εκλογές ήταν σημαντική, προκαλώντας μεγάλη συζήτηση για το κατά πόσο αποτελούν τον «πέμπτο πυλώνα» (fifth estate) της πολιτικής ζωής.

Για τον Brian C. Anderson, συγγραφέα του πολύκροτου βιβλίου South Park Conservatives: the Revolt Against Liberal Media Bias, τα blogs (όπως και η καλωδιακή τηλεόραση) συντέλεσαν στην ανατροπή της ιδεολογικής ηγεμονίας των Δημοκρατικών μέσω των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης (μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα, εφημερίδες, ιστοσελίδες) γεγονός που τελικά επέτρεψε την εκλογική κυριαρχία των Ρεπουμπλικάνων.

Προκειμένου να αντιληφθούμε την σημασία των πολιτικών blogs, πρέπει να σταθούμε στα παρακάτω σημεία:

· Διαδραστικότητα. Τα blogs επιτρέπουν την άμεση αντίδραση/ ανάδραση των αναγνωστών (feedback) επιτυγχάνοντας μία μοναδική διαδραστικότητα (interactivity), με προφανείς συνέπειες στην άσκηση ανεμπόδιστης και άμεσης κριτικής.

· Συμμετοχή. Η διάδοση των πολιτικών blogs συμβάλει στη διαμόρφωση μίας κουλτούρας πολιτικής συμμετοχής και στην ανάπτυξη μίας παγκόσμιας κοινωνίας πολιτών (global civil society).

· Ανάδειξη θεμάτων. Τα πολιτικά blogs συμβάλουν στην ανάδειξη/ καθορισμό των κυρίαρχων θεμάτων (agenda-setting), «από τα κάτω» (bottom-up).

· Έλεγχος της είδησης. Τα blogs συχνά διαμορφώνουν ισχυρά δίκτυα αντι-πληροφόρησης, το περιεχόμενο των οποίων δεν μπορεί να αγνοηθεί από την κοινή γνώμη. Ελέγχουν την αξιοπιστία των πηγών και την ορθότητα των ειδήσεων και δεν είναι λίγες οι φορές που έχουν αποκαλύψει λάθη, παραλείψεις ή ακόμη και σκόπιμες διαστρεβλώσεις, στον τρόπο κάλυψης και προβολής ενός γεγονότος.

· Οριζόντια ιεράρχηση της είδησης. Κατά ένα πρωτόγνωρο τρόπο, η ανάπτυξη των blogs επιτρέπει την ανατροπή των κάθετων ιεραρχικών δομών του συμβατικού (mainstream) γραπτού και ηλεκτρονικού Τύπου, αποφεύγοντας τον σκόπελο του αρχισυντάκτη που λειτουργεί ως θεματοφύλακας (gate-keeper) της ενημέρωσης. Είναι ενδεικτικό ότι στη δημιουργία προσωπικών blogs καταφεύγουν ακόμη και καταξιωμένοι δημοσιογράφοι, προκειμένου να δημοσιοποιήσουν απόψεις τους που για μια σειρά από λόγους δεν φιλοξενούνται στα έντυπα όπου απασχολούνται. Ουσιαστικά, τα πολιτικά blogs συμβάλουν στον εκδημοκρατισμό της πολιτικής επικοινωνίας και της προαγωγής της πολιτικής συμμετοχής.

Ο κοινωνιολόγος Manuel Castells έχει αναλύσει διεξοδικά την εμφάνιση της διαδικτυακής κοινωνίας (The Rise of the Network Society, Cambridge, Blackwell Books, 1996), η οποία μεταβάλλει τους τρόπους επικοινωνίας και τελικά τη ζωή μας.

Με τη σειρά του, ο γνωστός πολιτικός επιστήμονας και μελετητής του «κοινωνικού κεφαλαίου» Robert Putnam υπογραμμίζει ότι, «η πολιτική κουλτούρα του Διαδικτύου είναι ανεπιφύλακτα ελευθεριακή».

Πραγματικά, θα λέγαμε πως τα blogs είναι εξ ορισμού συμμετοχικά και αντι-αυταρχικά.

Οι Daniel Drezner και Henry Farsell επισημαίνουν πως τα blogs μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική επικοινωνία ακόμη και σε κράτη όπου ανεξάρτητη αγορά μέσων ενημέρωσης όπως, για παράδειγμα, το Ιράν («Web of Influence», Foreign Policy, Νοέμβριος/ Δεκέμβριος 2004).

Έτσι σήμερα, τα farsi αποτελούν την τέταρτη περισσότερο διαδεδομένη γλώσσα στην blog-όσφαιρα (blogosphere), προσφέροντας εναλλακτική πληροφόρηση στους περιορισμούς του αντιπολιτευόμενου Τύπου στο Ιράν. Πρόκειται πραγματικά για μοναδικό φαινόμενο, αναλογιστεί κάποιος πως μόλις πριν από πέντε χρόνια δεν υπήρχαν καθόλου blogs στη χώρα.

Ο Hossein Derakshan, ο πρώτος ιρανός blogger, επισημαίνει χαρακτηριστικά ότι, «το Internet άνοιξε ένα νέο εικονικό χώρο ελευθερίας του λόγου, σε μία χώρα που οι Ρεπόρτερς Χωρίς Σύνορα (Reporters Sans Frontiers) έχουν καταγράψει ως την ?μεγαλύτερη φυλακή για δημοσιογράφους στον κόσμο?» (Christopher Dickey, «Writing Lolita in Tehran», www.nesweek.com).

Η εντυπωσιακή ιστορία των ιρανικών blogs καταγράφεται στο βιβλίο της Nasrin Alavi (ψευδώνυμο) με τίτλο We Are Iran: The Persian Blogs (www.softskull.com).

Εξίσου αν όχι περισσότερο σημαντική είναι η λειτουργία των blogs σε χώρες όπως η Βόρεια Κορέα, όπου ο έλεγχος της πληροφορίας είναι σχεδόν απόλυτος και οι δυνατότητες πληροφόρησης πραγματικά περιορισμένες. Το blog της πρώην δημοσιογράφου του CNN, Rebecca McKinnon, NKZone (www.nkzone.org) αποτελεί σημαντικό κέντρο πληροφόρησης, στο οποίο καταφεύγουν ακόμη και διεθνώς καθιερωμένα μέσα ενημέρωσης, αναζητώντας κάποια πηγή ειδήσεων για την πολύπαθη χώρα που ο δημοσιογράφος Christopher Hitchens αποκαλεί «στρατόπεδο συγκέντρωσης».

Είναι αυτονόητο πως, η επιρροή των blogs περιορίζεται στους τεχνολογικά εγγράμματους (computer literate) και τους έχοντες πρόσβαση στο Διαδίκτυο, ενώ η εμβέλεια τους εξαρτάται, ως ένα βαθμό, από τις διαθέσεις των κρατικών αρχών. Είναι χαρακτηριστικό ότι κυβερνήσεις όπως η κινεζική επιβάλουν αυστηρούς περιορισμούς στη χρήση του διαδικτύου, ενώ έχουν ήδη καταγραφεί οι πρώτες διώξεις bloggers σε κράτη όπως, μεταξύ άλλων, στην Κίνα και το Ιράν.

Ακόμη, η ταχεία διάδοση των blogs θέτει μία σειρά ζητημάτων (παραπληροφόρηση, μισαλλόδοξα μηνύματα, πνευματικά δικαιώματα, κ.λπ), για την αντιμετώπιση των οποίων πρέπει ίσως να εξεταστεί η καθιέρωση ενός κοινού κώδικα δεοντολογίας για την καταχώρηση κειμένων (postings policy) και σχολίων (comments policy), με στόχο την προαγωγή του πλουραλισμού, της γνώσης και της ανεκτικότητας, μέσα από τον σεβασμό της διαφορετικότητας των αντιλήψεων και της προσωπικότητας των συμμετεχόντων καθώς και της διασφάλισης της εγκυρότητας των ειδήσεων.

Το 1644, ο Milton γράφει το σπουδαίο έργο Areopagitica, ο υπότιτλος του οποίου είναι «ομιλία για την ελευθερία της έκδοσης χωρίς προέγκριση» (A speech for the Liberty of Unlicensed Printing).

Για πρώτη ίσως φορά στην ιστορία της πολιτικής επικοινωνίας, ο έλεγχος της πληροφορίας δεν βρίσκεται στον αποκλειστικό έλεγχο της κρατικής εξουσίας ή των κυρίαρχων μέσων μαζικής ενημέρωσης. Και το όραμα του Milton μοιάζει να γίνεται πραγματικότητα τριάμισι αιώνες μετά.