Το Φιλελεύθερο Λιοντάρι και οι Κότες του Φιλελευθερισμού

Η συναρπαστική και ακαδημαϊκά έγκυρη βιογραφία του Jo Grimond, με τον αντιπροσωπευτικό τίτλο Liberal Lion: Jo Grimond- A Political Life (I.B. Tauris, 2005, 266 σελ.) που εκδόθηκε πρόσφατα, από τον συγγραφέα Peter Barbaris, επαναφέρει στην επικαιρότητα την πολιτική παρουσία του σκωτσέζου ηγέτη των άγγλων Φιλελεύθερων (Liberals) την περίοδο 1956-1967.

O Grimond (1913-1993) υπήρξε πραγματικά χαρισματικός ηγέτης, η γοητεία του οποίου διαπερνούσε όλο το πολιτικό φάσμα, όπως πιστοποιεί και η παλαιότερη βιογραφία του με τίτλο Jo Grimond- Towards the Sound of Gunfire (Birlinn, 2001, 469 σελ.) από τον Michael McManus, συγγραφέα που ανήκε στον συντηρητικό χώρο. Αποφασιστικός, τολμηρός και ριζοσπάστης στις ιδέες του, με ξεκάθαρη θεώρηση των πολιτικών πραγμάτων της χώρας του, για τη θέση και την μελλοντική πορεία του κόμματος του, αναγνωρίζεται σήμερα ως ο άνθρωπος που έσωσε τους Φιλελεύθερους από την καταστροφή (Ben Davies, ?The Man who saved the Liberals?, www.bbc.co.uk).

Ο Grimond έβλεπε τους Φιλελεύθερους απομακρυσμένους από το Συντηρητικό Κόμμα (Conservative Party). Συνεχιστής της παράδοσης των βρετανών φιλελεύθερων που προέκυψαν από τους Whigs (που τόσο θαύμαζε ο Hayek), σε αντιδιαστολή με τους Συντηρητικούς που αποτέλεσαν τη συνέχεια των Τόρυδων. Και του παλαιού ηγέτη των Φιλελεύθερων Clement Davies, ο οποίος αρνήθηκε την πρόταση του Churchill για ενσωμάτωση του κόμματος στους Συντηρητικούς (και το υπουργείο Παιδείας για τον εαυτό του), κίνηση που θα διέγραφε οριστικά τους Liberals από την πολιτική ζωή.

Η στρατηγική του επιβεβαιώθηκε. Παρέλαβε το διαλυμένο μεταπολεμικά κόμμα του στο χαμηλότερο δυνατό επίπεδο, καθώς στις τελευταίες εκλογές συγκέντρωσε μόλις το 2,7% των ψήφων, και το ανέβασε στο 11,2%, εγκαταλείποντας την ηγεσία του στα 54 μόλις χρόνια του. Η εμβέλεια του μηνύματος του υπήρξε ακόμη μεγαλύτερη, οδηγώντας τις φιλελεύθερες αντιλήψεις από «τα περιθώρια στο κέντρο της πολιτικής σελίδας», διαμορφώνοντας την agenda των επόμενων δεκαετιών. Σύμφωνα με τον συντηρητικό Spectator (Alan Watkins, «Jo?s Influential Children», 8/6/2002), οι Νέοι Εργατικοί του Tony Blair είναι πνευματικά παιδιά του Grimond, όπως, π.χ., με την απεξάρτησή τους από τα εργατικά συνδικάτα.

Στο πλαίσιο των ιδεολογικών αναζητήσεων του, οραματιζόταν την «αναδιαμόρφωση» της Αριστεράς («realignment of the Left») με τους Φιλελεύθερους να αποτελούν συστατικό κομμάτι της. Όπως επισημαίνει η βρετανική επιθεώρηση The Economist, σε πρόσφατη παρουσίαση του βιβλίου του Barbaris, («Liberal loose ends», 12/3/2005, σελ. 85), πίστευε πως ο «χώρος θα έπρεπε να καταληφθεί από μία ριζοσπαστική, προοδευτική, αλλά μη σοσιαλιστική δύναμη, περισσότερο ελκυστική στο κέντρο».

Ωστόσο, αρκετά αργότερα, φάνηκε να επανεξετάζει τη θέση του απέναντι στους Συντηρητικούς της Margaret Thatcher και την ριζοσπαστικά φιλελεύθερη στροφή που επέβαλε στο, τότε κορπορατιστικό, κόμμα της.

Σήμερα, στο πλαίσιο της διεθνούς (αλλά και εγχώριας) συζήτησης για τις προϋποθέσεις και προοπτικές μίας ενδεχόμενης σύγκλισης φιλελευθερισμού και σοσιαλδημοκρατίας, η πολιτική δράση του Grimond αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς η πολιτική φιλοσοφία του συνίστατο στην προσπάθεια σύνθεσης της οικονομικής ελευθερίας και της ηθικής. Σύνθεση για την οποία οι Συντηρητικοί αδυνατούσαν και οι Εργατικοί δεν κατανοούσαν. Όπως άλλωστε συνήθιζε να λέει, «το πρόβλημα με τους Εργατικούς δεν είναι πως δεν πιστεύουν πραγματικά στο σοσιαλισμό, αλλά ότι δεν εγκρίνουν από καρδιάς της ιδιωτική επιχειρηματικότητα».

Για τον Grimond, οι αρετές της αγοράς δεν περιορίζονται στην οικονομική αποτελεσματικότητα αλλά στη μεγιστοποίηση των διαθέσιμων επιλογών. Και αντίστροφα, η κρατική παρέμβαση στην αγορά, δεν είναι μόνο οικονομικά αναποτελεσματική, αλλά συχνά κοινωνικά άδικη (The Future of Liberalism, 1980). Η υπονομευόμενη από τον διεθνή εμπορικό προστατευτισμό ανάπτυξη του Τρίτου Κόσμου είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο Economist εκτιμά πως εάν ζούσε ο Grimond θα αποδοκίμαζε τις θέσεις των Φιλελεύθερων Δημοκρατών (Liberal Democrats) για υψηλούς φόρους καθώς και τον αντιαμερικανισμό τους. Θα συμμετείχε όμως με ενθουσιασμό στη συζήτηση για την «κοινωνία των πολιτών».

Πέρα όμως από τα όποια λάθη στρατηγικής, εκτιμήσεων και θέσεων, τα οποία είναι αναπόφευκτα σε κάθε ανθρώπινη δράση (πόσο μάλλον στην πολιτική που, όπως έχει ειπωθεί, δεν είναι τίποτε άλλο παρά η πρόβλεψη του μέλλοντος για την κατάλληλη προσαρμογή σε αυτό) ο Grimond πρέπει να παραμείνει στη μνήμη μας ως ο πολιτικός που σε όλη τη ζωή του βάδισε ακατάπαυστα «προς στον ήχο της μάχης». Δεν δίστασε όταν η συγκυρία ήταν αρνητική και οι προοπτικές δυσοίωνες. Και δεν ανοίχτηκε σε κανενός είδους «μεσαίο χώρο» της εποχής, για την αποκόμιση αβέβαιων εκλογικών οφελών. Ένα πραγματικό φιλελεύθερο λιοντάρι.

Πόση, άραγε, απόσταση τον χωρίζει από τις «βρεγμένες κότες του φιλελευθερισμού» (σύμφωνα με τη φράση του Guy Sorman) που πρόθυμα θυσιάζουν την καθαρότητα των απόψεων τους στο βωμό του πλέον χυδαίου, αλλά και πολιτικά αναποτελεσματικού, προσωπικού οπορτουνισμού. Είδος που δυστυχώς στη χώρα μας περισσεύει.