Κερδίζοντας τη μάχη των ιδεών

Ο John Maynard Keynes έλεγε πως τίποτε δεν είναι περισσότερο πρακτικό από μία καλή θεωρία, αντιλαμβανόμενος την επίδραση που ασκούν, άμεσα ή έμμεσα, οι παγιωμένες αντιλήψεις στη διαμόρφωση της εφαρμοσμένης πολιτικής. Παρόμοια, ο αμερικανός συντηρητικός διανοούμενος Richard Weaver υποστήριξε στο ομώνυμο βιβλίο του ότι «οι ιδέες έχουν συνέπειες» (ideas have consequences).

Από την πλευρά του, ο βρετανός οικονομολόγος Arthur Seldon, που πρόσφατα απεβίωσε (29.5.1916-11.10.2005), κατανοούσε απόλυτα τη σημασία της ιδεολογικής διαπάλης στο πολιτικό σύστημα.

Συνιδρυτής και διευθυντής εκδόσεων από το 1958 του περίφημου Institute of Economic Affairs (IEA), σε μία περίοδο όπου οι κρατικο-παρεμβατικές ιδέες των «φαβιανών σοσιαλιστών» κυριαρχούσαν πλήρως στη βρετανική πολιτική σκηνή, επεχείρησε και τελικά κατόρθωσε να ανατρέψει την ιδεολογική ηγεμονία που απολάμβαναν οι κρατικιστικές αντιλήψεις, συμπαρασύροντας και το Συντηρητικό Κόμμα.

Απέναντι στην κρατικιστική συναίνεση

Το σύντομο και περιεκτικό βιβλίο του Keith Dixon Οι Ευαγγελιστές της Αγοράς (εκδόσεις Πατάκη, 2001) περιγράφει γλαφυρά την ασύμμετρη επιρροή που άσκησε το δίκτυο των πολυάριθμων δεξαμενών σκέψης (think-tanks) κεντρικό ρόλο διαδραμάτισε το ΙΕΑ και ο Seldon, αρχικά εντός του Συντηρητικού Κόμματος προετοιμάζοντας την κυριαρχία της Margaret Thatcher, και στη συνέχεια να διαμορφώσει νέες πολιτικές ισορροπίες στα βρετανικά πράγματα, μακροπρόθεσμα ασκώντας επιρροή ακόμη και στη διαμόρφωση της ατζέντας των Νέων Εργατικών (New Labor).

Μαθητής του Friedrich Hayek στο London School of Economics (LSE), κατανόησε όχι μόνο τη σημασία της επικράτησης στη μάχη των ιδεών, αλλά και της επίμονης και συνεπούς στάσης απέναντι στο κυρίαρχο ρεύμα καθώς και την ανάγκη σκιαγράφησης μίας φιλελεύθερης ουτοπίας.

Υπήρξε πολυγραφότατος, με περισσότερα από είκοσι βιβλία και εκατοντάδες άρθρα στον Τύπο. Παράλληλα, δεν παραγνώριζε τη σημασία του πολιτικού ακτιβισμού και υπήρξε ιδιαίτερα δραστήριο μέλος στο Φιλελεύθερο Κόμμα στις δεκαετίες του 1950 και του 1960.

Πέρα από την Αριστερά και τη Δεξιά

Αν και ταυτίστηκε με τον Θατσερισμό, ο Seldon σε καμία περίπτωση δεν αντιμετώπισε τους Συντηρητικούς (Conservatives) ως τον φυσικό πολιτικό χώρο.

Ο ίδιος, όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Economist (20.10.2005), επιθυμούσε να είχαν υιοθετήσει οι Φιλελεύθεροι (Liberal Party) αντί των Συντηρητικών την πολιτική agenda του, στοιχείο που τον διαφοροποιούσε από πολλούς θατσερικούς, οι οποίοι αν και υποστήριζαν την οικονομική ελευθερία συχνά έτρεφαν αντιπάθεια για την ατομική ελευθερία στις άλλες κοινωνικές σφαίρες.

Κατά τον ίδιο τρόπο, δηλαδή, που ο μέντορας του Friedrich Hayek έβλεπε την αφετηρία του κλασικού φιλελευθερισμού στους Whigs και όχι στους Tories, όπως αυτός γράφει στο καταληκτικό κεφάλαιο του The Constitution of Liberty, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Γιατί δεν είμαι συντηρητικός»).

Για τον Seldon, η διάκριση ανάμεσα σε Αριστερά και Δεξιά ήταν ξεπερασμένη και οι ουσιαστικές πολιτικές διαφορές και κατηγοριοποιήσεις θα έπρεπε να αναζητηθούν στον άξονα του κρατισμού, στοιχείο που δίνει στις απόψεις του επίκαιρη διάσταση στο σημερινό κόσμο όπου οι σχετικές συζητήσεις και αναζητήσεις αφορούν στον προσδιορισμό του ακριβούς ρόλου του κράτους.

Επέμενε στην κοινωνική διάσταση του φιλελευθερισμού, δείχνοντας έντονο ενδιαφέρον για τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα, την κακομεταχείρισή τους από τον κρατισμό και τις αστοχίες του κράτους πρόνοιας. Ο Guardian σημειώνει μάλιστα πως, αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς, οι σημερινές πολιτικές επιλογές του Tony Blair δεν είναι θατσερικές αλλά πολιτικές του IEA.

Το παράδειγμα του Seldon θα πρέπει να σταθεί οδηγός για τους έλληνες φιλελεύθερους καθώς, στη χώρα μας οι φιλελεύθερες ιδέες υπο-αντιπροσωπεύονται στο πολιτικό σκηνικό παραμένοντας τραγικά απομονωμένες σε ορισμένους ακαδημαϊκούς κύκλους. Σήμερα, περισσότερο ίσως από ποτέ άλλοτε, ο εγχώριος φιλελευθερισμός έχει ανάγκη από το διανοητικό θάρρος, τις ρηξικέλευθες αντιλήψεις και την ακαταπόνητη προσπάθεια ανθρώπων όπως ο Arthur Seldon.

Αναφορικά με τον θάνατο του Arthur Seldon, δες τα παρακάτω κείμενα:

The Economist

The Times