Τρίτη, Φεβρουαρίου 17, 2009

σαλπάροντας για τη νήσο Ουτοπία


Ο καπιταλισμός είναι η πληρέστερη έκφραση του αναρχισμού
και ο αναρχισμός η πληρέστερη έκφραση του καπιταλισμού.
Murray Rothbard


Ο σπουδαίος ιρλανδός ελευθεριακός συγγραφέας Oscar Wilde έλεγε πως, ένας χάρτης του κόσμου που δεν περιλαμβάνει την Ουτοπία δεν αξίζει ούτε να τον κοιτάξεις, γιατί αφήνει έξω μια χώρα προς την οποία η ανθρωπότητα πάντοτε κατευθύνεται. Και όταν η ανθρωπότητα φτάνει εκεί, κοιτάζει μακριά και, βλέποντας μία καλύτερη χώρα, σαλπάρει. Η πρόοδος είναι η πραγματοποίηση των Ουτοπιών.

Καθώς όμως η επανάσταση και η διάψευση αποτελούν τον αέναο κύκλο της ουτοπικής κοινωνικής μηχανικής και ένας καταστροφικός, τυραννικός και ανθρωποκτόνος βολονταρισμός έρχεται να συντρίψει τα όνειρα και τις προσδοκίες των λαών και να ανταμείψουν μόνο τους πρόθυμους νέους εξουσιαστές, οι φιλελεύθεροι στάθηκαν σφόδρα επικριτικοί απέναντι στον τελεολογικό αισθητισμό των διαφόρων ουτοπικών σχεδίων (Edmund Burke, Karl Popper, κ.ά).

Ωστόσο, ο φιλελευθερισμός ως απότοκος του πνεύματος του Διαφωτισμού, της «υπόσχεσης του μέλλοντος» (Conan), είναι συνυφασμένος με την έννοια της προόδου. Και δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχέεται με τη στατική, συντηρητική και τελικά καθεστωτική λογική του «καλύτερου δυνατού κόσμου» (Leibniz). Έτσι, ακόμη και μέσα στη δίνη του β’ παγκόσμιου πολέμου και τη κυριαρχία των ολοκληρωτικών ιδεολογιών, διανοητές όπως ο Friedrich Hayek δεν έπαψαν να οραματίζονται έναν κόσμο ατομικής και συλλογικής ανάπτυξης, αξιοπρέπειας και ευημερίας.

Πέρα από τον Hayek, η «μετα-ουτοπία» του αμερικανού πολιτικού φιλόσοφου Robert Nozick, το «ελάχιστο κράτος» της ρωσο-αμερικανίδας συγγραφέως Ayn Rand (minarchism) και φυσικά η καπιταλιστική αναρχική κοινωνία του David Friedman, κεντρίζουν τη σκέψη του ανοιχτόμυαλου και απαιτητικού αναγνώστη στη κατεύθυνση μίας εναλλακτικής κοινωνικής συγκρότησης με βάση το πρωτείο του ατόμου. Κοινός τόπος όλων, η από-πολιτικοποίηση του κράτους, κάτι που εν πολλοίς αντανακλά τον κλασσικό φιλελευθερισμό του 19ου αιώνα και το «ουδέτερο κράτος» του Benjamin Constant.

Ο μελετητής της ιστορίας των πολιτικών ιδεών δεν μπορεί επίσης παρά να παρατηρήσει πως, η λογοτεχνία συνδιαλέγεται συχνότατα παραγωγικά με την «ουτοπική» πολιτική θεωρία. Από τους ουτοπικούς σοσιαλιστές και την Ουτοπία του Thomas More, μέχρι το Κεφάλαιο του Καρλ Μαρξ και το Άγνωστο Αριστούργημα του Honoré de Balzac, τα παραδείγματα πάμπολλα. Ειδικά το παρεξηγημένο είδος της επιστημονικής φαντασίας, αποτελεί διαρκή επίδραση για την ελευθεριακή (libertarian) σκέψη (Philip K Dick, Ursula Le Guin, Ray_Bradbury, κ.ά).

Για τον αμερικανό αναρχο-καπιταλιστή διανοητή David Friedman, αρχική πηγή έμπνευσης στάθηκε το έργο του αμερικανού συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Robert Heinlein και η πολυβραβευμένη νουβέλα του The Moon is a Harsh Mistress. Στην ιστορία, που διαδραματίζεται το έτος 2075 στη Σελήνη, η αυταρχική ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Γης έχει δημιουργήσει αποικίες όπου κατοικούν ποινικοί και αντικαθεστωτικοί κρατούμενοι καθώς και οι απόγονοι τους. Οι αποικίες εξεγείρονται υπό τη καθοδήγηση του καθηγητού Bernardo de La Paz με σκοπό την απεξάρτηση από τη γήινη εξουσία και την εγκαθίδρυση ενός κοινωνικού συστήματος που αποκαλείται «ορθολογική αναρχία» (rational anarchism), όπου όλες οι αποφάσεις λαμβάνονται από τους πολίτες που φέρουν την ευθύνη των πράξεων τους, χωρίς την ιεραρχική δια-μεσολάβηση κάποιας κεντρικής εξουσίας, «ένα τέλειο σύστημα βασισμένο στις ατέλειες των ανθρώπων». Ωστόσο, παρά την επιτυχή κατάληξη της επανάστασης, η συνέχεια διαψεύδει τους εμπνευστές της καθώς τα αντι-φιλελεύθερα και λεγκαλιστικά (legalist) ένστικτα των πολιτών καθορίζουν την τελική μορφή της πολιτικής συμβίωσης.

Στο σημαντικό έργο του The Machinery of Freedom- Guide to a Radical Capitalism, ο David Friedman επιχειρεί να μεγιστοποιήσει την κοινωνική ευημερία μεταφέροντας παραδοσιακές κρατικές/ κυβερνητικές λειτουργίες στις αγορές. Διόλου τυχαία, το βιβλίο αφιερώνεται στον Robert Heinlein (μαζί με τον πατέρα του Milton Friedman και τον Friedrich Hayek), ενώ έχει συγγράψει κείμενο με τον χαρακτηριστικό τίτλο Rational Anarchism. Στην πραγματικότητα, ο Friedman επιχειρεί να επεξεργαστεί εκείνες τις προϋποθέσεις που θα οδηγούσαν το κοινωνικό πείραμα στις αποικίες της Σελήνης στην επιτυχία.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το κεφάλαιο που αναφέρεται στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης και επιβολής των νόμων. Στο Police, Courts and Laws- on the Market διερευνά τις προϋποθέσεις αποτελεσματικής λειτουργίας ενός συστήματος ρύθμισης των κοινωνικών σχέσεων, απομακρυσμένο από το κυρίαρχο νομικό και ηθικό πατερναλισμό (legal and moral paternalism) και βασισμένο μηχανισμό των αγορών και τις αυθόρμητες τάξεις (spontaneous orders) που αυτές παράγουν. Σκέψεις που αξίζει να μελετηθούν και υπό το επίκαιρο πρίσμα της εφαρμογής της ελληνικής έννομης τάξης λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες κράτησης και υπερ-πληθυσμού των φυλακών καθώς και τις επαναλαμβανόμενες και ανεπίτρεπτες αυθαιρεσίες στην επιβολή της τάξης.

Είναι ακόμη εντυπωσιακό πως αρκετά από τα σημεία που αναπτύσσει ο Friedman, όπως η ιδιωτικοποίηση των ταχυδρομικών υπηρεσιών, φαντάζουν σήμερα, τρεις δεκαετίες μετά, εντελώς ξεπερασμένα κυρίως λόγω της τεχνολογικής προόδου. Ο Friedman αναγνωρίζει τον αποφασιστικό ρόλο της τεχνολογίας και προς τούτο, στο πρόσφατο βιβλίο του Future Imperfect- Technology and Freedom in an Uncertain World διερευνά τους πιθανούς τρόπους με τους οποίους οι τεχνολογικές εξελίξεις θα επηρεάσουν την κοινωνική συμβίωση στο μέλλον.

O David Friedman εντάσσεται στη σχολή του αναρχο-καπιταλισμού, όπου κυριαρχεί η μορφή του αμερικανού διανοητή Murray Rothbard (στον οποίο πιστώνεται κι ο όρος). Στα κυριότερα έργα του, το The Ethics of Liberty όπου διερευνώνται οι αξιακές προϋποθέσεις της αναρχο-φιλελεύθερης κοινωνικής συγκρότησης και το For a New Liberty, όπου παρουσιάζονται ορισμένες πρακτικές εφαρμογές της (εκπαίδευση, ασφάλεια, νόμισμα, δημόσια τάξη, κ.λπ), ο Rothbard αναπτύσσει ένα πολιτικό-οικονομικό σύστημα, με άξονες τo laissez-faire στην οικονομία και την «ιδιοκτησία του εαυτού» (self-ownership) στην ηθική (ethics).

Ωστόσο, ο Friedman παραμένει φιλοσοφικά ωφελιμιστής (utilitarian) και συνεπειοκράτης (consequentialist), ενώ ο Rothbard όπως άλλωστε και το μεγαλύτερο κομμάτι αυτού του σημαντικού διανοητικού ρεύματος (σχολή των Αυστριακών Οικονομικών, κ.ά.) ακολουθεί αξιακή-δεοντολογική (normative) αναπτύσσοντας ένα φιλελευθερισμό φυσικών δικαιωμάτων (natural rights libertarianism).

Σε κάθε περίπτωση, το ρεύμα του αναρχο-φιλελευθερισμού στο σύνολό του υιοθετεί μια αντιπολιτική στάση που δεν έχει κοινά με την πολιτική απάθεια ή την λαϊκιστική ισοπέδωση των ημερών μας, αλλά αντίθετα πρόκειται για μια συνεπή κριτική των ιεραρχικών (ακόμη και δημοκρατικών) εξουσιαστικών σχέσεων και για μια διαρκή αναζήτηση της κοινωνικής και πολιτικής χειραφέτησης των ατόμων.

Σύμφωνα με τον ούγγρο αναρχο-φιλελεύθερο διανοητή Antony de Jasay, «παρά τη λογική της θέσης πως το κράτος δεν είναι πραγματικά αναγκαίο, και την έλξη της εύτακτης αναρχίας, δεν αξίζει η προσπάθεια να υπερασπίζεται κάποιος την εξαφάνιση του κράτους. Αξίζει όμως τον κόπο η συνεχής αμφισβήτηση της νομιμοποίησης του…Το καλύτερο που μπορεί να κάνει ο συνεπής φιλελευθερισμός είναι να αντιμάχεται την εισβολή του κράτους βήμα-βήμα, εκεί όπου κάποιος ιδιωτικός χώρος μπορεί ακόμη να προστατευθεί και ο δημόσιος χώρος να ανακτηθεί».

Και σε αυτή τη κατεύθυνση το έργο του David Friedman στέκεται φωτεινός φάρος ώστε να βρει το φιλελεύθερο σκαρί τη ρότα για την Ουτοπία.


Σημειώσεις:
Για μια εξαιρετική βιβλιογραφική σύνοψη του αναρχο-καπιταλισμού, δες: Hans-Hermann Hoppe, Anarcho-Capitalism: An Annotated Bibliography και για μια αντιπροσωπευτική συλλογή κειμένων δες: Edward P. Stringham, Anarchy and the Law- the Political Economy of Choice. Για τη σύνδεση επιστημονικής φαντασίας και ελευθεριακού κινήματος, δες:Oyvind Myhre, Science Fiction- A Vision of Liberty.



* Δημοσιεύτηκε στο e-rooster στο πλαίσιο συνέντευξης-αφιερώματος στον D. Friedman.


συνέντευξη στη προοδευτική πολιτική



PPOL: Δημήτρη, ακόμη ένα βιβλίο σου για το φιλελευθερισμό μετά τη Φιλελεύθερη Σοσιαλδημοκρατία και είναι φανερή η πρόθεση σου να συμβάλεις ώστε η συζήτηση για τον φιλελευθερισμό να παραμείνει ανοιχτή. Σε ποιο βαθμό αυτή η συζήτηση αφορά την ελληνική κοινωνία;

Δημήτρης Σκάλκος: Η φιλελεύθερη προβληματική (πρέπει να) παραμένει ανοιχτή στο βαθμό που αποστρέφεται τις μοναδικές ερμηνείες καθώς, δεν υπάρχει ένα φιλελεύθερο «πρόγραμμα» που να απαιτεί την ακριβή εφαρμογή του. Άλλωστε, όπως έχει χιουμοριστικά ειπωθεί, αρκούν είκοσι χρόνια χωρίς να αλλάξει ένας φιλελεύθερος απόψεις για να γίνει συντηρητικός.

Η Φιλελεύθερη Σοσιαλδημοκρατία (Ελάτη, 2005) κινείτο στο επίπεδο της πολιτικής θεωρίας επιχειρώντας να διερευνήσει τις προϋποθέσεις μίας παραγωγικής σύνθεσης φιλελεύθερων και σοσιαλδημοκρατικών ιδεών σε ζητήματα εφαρμοσμένης πολιτικής όπως η μετανάστευση, η εκπαίδευση και το κοινωνικό κράτος.

Οι Αλήθειες για το Φιλελευθερισμό τοποθετούνται σε ένα πιο γενικό-εισαγωγικό (αν και θεωρητικό) επίπεδο και εκκινούν από τη διαπίστωση πως η δαιμονοποίηση των φιλελεύθερων ιδεών οφείλεται εν πολλοίς στην άγνοια του ακριβούς περιεχομένου τους. Όπως εύστοχα σημειώνει στην εισαγωγή του βιβλίου ο Πάσχος Μανδραβέλης, ο φιλελευθερισμός αντιμετωπίζεται όπως η κόλαση για τις θρησκείες, δηλαδή σαν ένα μέρος που κανείς δεν γνωρίζει αλλά όλοι το τρέμουν.

Σε ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής κοινής γνώμης, ο φιλελευθερισμός αντιμετωπίζεται ως το σύνολο εκείνων των πολιτικών ιδεών που στοχεύουν στην ιδεολογική νομιμοποίηση μίας χομπσιανής ζούγκλας, ενός κοινωνικού δαρβινισμού, όπου οι ικανότεροι ανταμείβονται και όσοι αδυνατούν να ακολουθήσουν εγκαταλείπονται στη τύχη τους. Στο επίπεδο των πολιτικών επιλογών, οι φιλελεύθεροι τοποθετούνται στη πλευρά των επιχειρήσεων, των κρατικών θεσμών και φυσικός πολιτικός χώρος τους θεωρούνται τα συντηρητικά κόμματα.

Στο βιβλίο επιχειρείται να αρθούν αρκετές από αυτές τις παρεξηγήσεις με την υπογράμμιση της κοινωνικής διάστασης του φιλελευθερισμού, την ηθική του βάση και το θετικό του περιεχόμενο. Προς τούτο, οι Αλήθειες για το Φιλελευθερισμό πραγματεύονται ζητήματα όπως η σχέση της αγοράς με τη κοινωνία των πολιτών και το κοινωνικό κεφάλαιο, τα ατομικά δικαιώματα και τη θέση τους στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες, οι διαφορές του φιλελευθερισμού με τον συντηρητισμό, οι «εκλεκτικές συγγένειες» με ένα τμήμα της αριστερής σκέψης καθώς και ζητήματα όπως το περίγραμμα μιας φιλελεύθερης εξωτερικής πολιτικής, η ουτοπική διάσταση της σκέψης φιλελεύθερων διανοητών όπως ο Χάγιεκ, κλπ.

Ουσιαστικά, επιχειρείται να οριστεί ο φιλελευθερισμός αρνητικά, περισσότερο δηλαδή τι δεν είναι φιλελευθερισμός ώστε να αρθούν κάποιες από τις παρεξηγήσεις που συνοδεύουν αυτή τη τόσο ταλαιπωρημένη στη δημόσια συζήτηση λέξη καθώς, ως γνωστό σε μπελάδες δεν μας βάζουν τα πράγματα που δεν γνωρίζουμε, αλλά εκείνα που δεν γνωρίζουμε σωστά.

Φυσικά, απώτερος στόχος μου δεν είναι να προσφέρω μία διανοητική άσκηση πολιτικής θεωρίας. Είναι γνωστό πως οι ιδέες έχουν συνέπειες και στο βαθμό που η περιθωριοποίηση του φιλελευθερισμού στερεί από το πολιτικό μας σύστημα ένα ευρύ φάσμα επιλογών που μπορούν να συμβάλουν στην επίλυση πολλών από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν η ελληνική κοινωνία και οικονομία θεωρώ, αν μη τι άλλο, χρήσιμο μία ψύχραιμη πραγμάτευσή τους.

PPOL: Το τελευταίο διάστημα γίνεται πολύς λόγος για την «επιστροφή του κεϋνσιανισμού» σε διεθνές επίπεδο, ως αναγκαίας απάντησης στα αδιέξοδα που προκάλεσαν οι νεοφιλελεύθερες επιλογές της απορρύθμισης που ακολουθήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες. Μήπως δεν είναι η πλέον κατάλληλη στιγμή για τη συγγραφή φιλελεύθερων πραγματειών;

ΔΣ: Αν και δεν θα μιλούσα για επιστροφή του κεϊνσιανισμού γιατί ουδέποτε μας εγκατέλειψε (πολλώ δε μάλλω στην Ελλάδα), είναι γεγονός πως σε επίπεδο εφαρμοσμένης πολιτικής ενισχύονται διεθνώς οι οικονομικές επιλογές που αναφέρονται στον Κέυνς. Και χρησιμοποιώ το ρήμα «αναφέρονται» διότι, παραμένει ερώτημα το πόσο κεϋνσιανός υπήρξε ο Κέυνς, σύμφωνα με τον καθηγητή και βιογράφο του Robert Skidelski, με την έννοια πως η κρατική παρέμβαση δεν είναι η βέλτιστη οικονομική επιλογή σε κάθε περίσταση και εποχή, παρά μόνο σε έκτακτες περιόδους σοβαρών κρίσεων.

Αν και αναγνωρίζω την αναγκαιότητα της συμβολής του κράτους στη ταχύτερη έξοδο από την οικονομική κρίση (αν και το πώς ακριβώς θα γίνει αυτό είναι μία άλλη μεγάλη συζήτηση), φοβούμαι πως μια άκριτη στήριξη παρεμβατικών πολιτικών, θα ενισχύσει τον πειρασμό ενός οικονομικού εθνικισμού με τη μορφή του οικονομικού προστατευτισμού, όπου ακολουθούνται πολιτικές τύπου «κλέψε το γείτονα σου» (beggar-thy-neighbor) και όπου τελικά βγαίνουν όλοι χαμένοι.

Ήδη υπάρχουν ορισμένες ανησυχητικές ενδείξεις, όπως η στήριξη του Νικολά Σαρκοζί στα σχεδία γενναίας οικονομικής ενίσχυσης της γαλλικής αυτοκινητοβιομηχανίας με την προϋπόθεση οι γαλλικές εταιρείες να κρατήσουν τη παραγωγή τους εντός γαλλικών συνόρων, ή η «εθνική» στροφή που πραγματοποιεί το διεθνές τραπεζικό σύστημα με τις τράπεζες να κατευθύνουν το δανεισμό στις χώρες τους (The Economist, 7.2.2009).

Είναι γνωστές ιστορικά οι καταστροφικές συνέπειες του οικονομικού εθνικισμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Αρκεί να αναφέρουμε τις παράπλευρες συνέπειες της κρίσης του 1929, όταν ο δασμολογικός προστατευτισμός των ΗΠΑ (Smoot-Hawley Tariff Act) οδήγησε σε εμπορικούς πολέμους (trade wars) που βάθυναν την ύφεση και εμμέσως συνετέλεσαν στην ενίσχυση της ανόδου του φασισμού και του ναζισμού στην Ευρώπη.

Είναι λοιπόν ανάγκη το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα να παραμείνει ανοιχτό (χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν απαιτούνται μεταρρυθμίσεις- τουναντίον!) και να προχωρήσουν οι διαπραγματεύσεις στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ) που διεκόπησαν το καλοκαίρι, προκειμένου να πυροδοτήσουν ένα νέο κύκλο οικονομικής ανάπτυξης. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ειδικότερα εν όψει των ευρωεκλογών του Ιουνίου, είναι αναγκαίο να συζητήσουμε για πράγματα όπως, μεταξύ άλλων, η πολιτική ανταγωνισμού, η κοινή νομισματική πολιτική (ευρώ) και οι ευρωπαϊκές πολιτικές ενίσχυσης όπως η Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ).

Η απάντηση λοιπόν στην ερώτηση είναι πως, ακριβώς τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή να βρεθούν οι φιλελεύθερες ιδέες στο κέντρο της συζήτησης για τη μελλοντική αρχιτεκτονική του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.

PPOL: Πού θα τοποθετούσες την Ελλάδα σε αυτή συζήτηση;

Η Ελλάδα ως συνήθως απέχει από αυτή τη συζήτηση, όπως άλλωστε και από κάθε συζήτηση που τοποθετείται εκτός του πλαισίου της μίζερης εσωστρέφειας και των εύκολων απαντήσεων που μας διακρίνει. Προφανώς αρκεί η διαπίστωση πως ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός πνέει τα λοίσθια και πλέον θα αρθούν τα εμπόδια για μια κοινωνία οικονομικής ευημερίας και κοινωνικής δικαιοσύνης.

Στη προσπάθεια μάλιστα ανάσχεσης του νεοφιλελευθερισμού, η χώρα μας τα καταφέρνει αρκετά καλά καθώς, σύμφωνα με τον Κατάλογο Οικονομικής Ελευθερίας που συντάσσεται ετησίως από το Heritage Foundation και την Wall Street Journal, το 2008 η Ελλάδα καταλαμβάνει την 81η θέση ανάμεσα σε 179 κράτη (πίσω από τη Κιργιζία και τα νησιά Φίτζι).

Ακόμη όμως και η αντιμετώπιση της επερχόμενης ύφεσης μέσω κεϋνσιανών πολιτικών καθίσταται για τη χώρα μας εξαιρετικά δύσκολη καθώς, τα παραδοσιακά εργαλεία διαχείρισης δεν επαρκούν λόγω των τραγικών δημοσιονομικών επιδόσεων της χώρας μας. Με το χρέος να προσεγγίζει το 100% του ΑΕΠ, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών να υπερβαίνει σε ποσοστό το αντίστοιχο των νεοφιλελεύθερων ΗΠΑ, τον εξωτερικό δανεισμό να δυσκολεύει υπερβολικά (spread) και τις ξένες επενδύσεις να μην εισρέουν στην ελληνική οικονομία, τα τεχνάσματα «δημιουργικής λογιστικής» και η μεταφορά του κόστους στις επόμενες γενιές πλέον δεν επαρκούν για να διασώσουν τις κοντόφθαλμες και κουτοπόνηρες επιλογές μας.

Βεβαίως υπάρχουν επιλογές που δεν συζητούνται όπως, το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, η απελευθέρωση των καρτελοποιημένων αγορών, οι απαιτούμενες αλλαγές στην αγορά εργασίας, η αναγκαία εκπαιδευτική μεταρρύθμιση.

Ανάλογες όμως επιλογές απαιτούν πολιτική βούληση που δυστυχώς δεν υπάρχει καθώς το πολιτικό προσωπικό της χώρας μας πρόθυμα παραδίνεται στις πιέσεις του πολιτικού κόστους. Και βέβαια τις λύσεις δεν μπορούν να δώσουν τα βιβλία, παρά μόνο η κάλπη.

Φυσικά, είμαι ο πρώτος που θα αναγνωρίσει πως δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις στα σύνθετα ζητήματα της εποχής μας (ποτέ δεν υπήρξαν!). Τουλάχιστον όμως ας αποφασίσουμε πως ήρθε η στιγμή να μιλήσουμε με ψυχραιμία, σύνεση και γνώση αντί της κενής περιεχομένου συνθηματολογίας, της άγνοιας και των δογματικών αφορισμών.

PPOL: Γνωρίζοντας και τη δραστηριοποίηση σου στα πολιτικά πράγματα με τη Φιλελεύθερη Συμμαχία, πώς αντιλαμβάνεσαι τις προοπτικές της πολιτικής εκπροσώπησης των φιλελεύθερων ιδεών στη χώρα μας, ειδικότερα στο πλαίσιο της παρούσας πολιτικής και οικονομικής συγκυρίας και των δεδομένων συσχετισμών των πολιτικών δυνάμεων;

ΔΣ: Είναι προφανές πως, η διάρθρωση του πολιτικού μας συστήματος ως μίας κλειστής πολιτικής αγοράς λειτουργεί αποτρεπτικά στην ανάληψη, επιβίωση και ανάπτυξη νέων πολιτικών εγχειρημάτων που δεν απολαμβάνουν της απαιτούμενης οικονομικής και επικοινωνιακής στήριξης για την προβολή τους, ειδικά όταν ο πολιτικός λόγος τους έρχεται σε ευθεία αντίθεση με κατεστημένα συμφέροντα και νοοτροπίες.

Κι ακόμη δυσκολότερα για τις φιλελεύθερες ιδέες που μοιάζουν να συνθλίβονται ανάμεσα στον α-πολίτικο συντηρητισμό της Νέας Δημοκρατίας και του πολιτικά αμήχανου και εγκλωβισμένου σε παρελθόντα ερμηνευτικά σχήματα ΠΑΣΟΚ.

Ωστόσο, εκτίμηση μου είναι πως το ακολουθούμενο μοντέλο διαχείρισης φτάνει πλέον στα όρια του καθώς φαίνεται να εξαντλεί και τα τελευταία περιθώρια αναπαραγωγής του. Στο βαθμό δε που, η αναντιστοιχία ανάμεσα στις απαιτούμενες λύσεις στις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η ελληνική κοινωνία και την ικανότητα του πολιτικού συστήματος να τις προσφέρει γίνει ευρέως αντιληπτή, πολλαπλασιάζονται οι ευκαιρίες ανάδειξης νέων προσεγγίσεων καθώς και των προσώπων που θα τις σχηματοποιήσουν και θα τις εκφράσουν.

Τέλος, σε ότι αφορά στη Φιλελεύθερη Συμμαχία σε καμία περίπτωση δεν επιθυμούμε να αποτελέσουμε ένα αυτό-αναφορικό όχημα ιδεολογικής καθαρότητας και, με γνώμονα πάντοτε τη μεγιστοποίηση της εμβέλειας του φιλελεύθερου μηνύματος στην πολιτική ζωή του τόπου μας, είμαστε πρόθυμοι να συζητήσουμε και να συνεργαστούμε με αντίστοιχες πρωτοβουλίες της κοινωνίας πολιτών για την προώθηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, ενόψει μάλιστα των επερχόμενων εκλογικών αναμετρήσεων. Για όλους όσους ανησυχούν για το μέλλον των θεσμών της ανοιχτής κοινωνίας και οικονομίας στη χώρα μας, είναι ώρα ευθύνης και ανάληψης δράσης, πέρα από ιδεοληψίες ή μικροπολιτικά συμφέροντα κι εγωισμούς.

*Δημοσιεύτηκε στη Προοδευτική Πολιτική (10.2.2009).