Τρίτη, Μαρτίου 10, 2009

οικονομικά και πολιτικά ελλείμματα

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ξεκίνησε πριν από περίπου δεκαπέντε μέρες τις προβλεπόμενες από το Σύμφωνο Σταθερότητας διαδικασίες περί «υπερβολικού ελλείμματος» για την χώρα μας (καθώς και για 5 άλλα κράτη μέλη της Ε.Ε.), δεν μας είπε όμως τίποτε για τα ελλείμματα του πολιτικού μας συστήματος, τα οποία τροφοδοτούν διαχρονικά τα οικονομικά μας ελλείμματα. Με άλλα λόγια, η οικονομική κακοδιαχείριση στη χώρα μας είναι περισσότερο το αποτέλεσμα «κακής διακυβέρνησης» (bad governance) παρά η αιτία της.

Οι αποτυχίες του κράτους (government failure) εντοπίζονται στην εκκωφαντική απουσία μίας αναλογικής εκπροσώπησης των κοινωνικών ομάδων στο πολιτικό σύστημα, ενός ικανού πολιτικού προσωπικού και νέων πολιτικών και οικονομικών ιδεών:

Έλλειμμα πολιτικής εκπροσώπησης. Η συντεχνιακή παραγωγική δομή της ελληνικής οικονομίας και η «πυραμιδική» οργάνωση των πολιτικών κομμάτων έχει ως αποτέλεσμα την επικυριαρχία οργανωμένων συμφερόντων/ομάδων πίεσης και συνακόλουθα την υποβάθμιση των συμφερόντων των κοινωνικών ομάδων που υπο-εκπροσωπούνται. Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσονται κύρια τα μεσαία στρώματα που απασχολούνται στον ιδιωτικό τομέα (και υφίστανται το κύριο βάρος της φορολογίας), οι άνεργοι (καθώς στην υπερ-ρυθμισμένη αγορά εργασίας προστατεύεται η θέση κι όχι ο εργαζόμενος), οι νέοι (με το υπέρογκο δημόσιο χρέος και τις εκάστοτε ρυθμίσεις του ασφαλιστικού συστήματος να υποθηκεύουν το μέλλον των επόμενων γενεών).

Οι αγροτικές ενισχύσεις ύψους 500 εκατομμυρίων ευρώ (κύρια σε παραγωγούς περιοχών και προϊόντων που υπερ-εκπροσωπούνται στον αγροτικό χώρο) και οι περιπέτειες του αφορολόγητου ορίου των 10.500€ για τους ελεύθερους επαγγελματίες είναι δύο από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα ευνοϊκής μεταχείρισης συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων σε βάρος των υπολοίπων.

Έλλειμμα πολιτικού προσωπικού. Δεν προσθέτουμε κάτι καινούργιο αν επαναλάβουμε πως το πολιτικό προσωπικό της χώρας μας παραμένει δέσμιο θεσμικών περιορισμών, κομματικών μηχανισμών, πελατειακών εξαρτήσεων και ανέλεγκτων πολιτικών ηγεσιών. Η μετατροπή της κοινοβουλευτικής σε κομματική δημοκρατία («κομματική πειθαρχία») και ο συγκεντρωτικός τρόπος ανάδειξης των στελεχών στο εσωτερικό των πολιτικών κομμάτων, λειτουργούν αποτρεπτικά στην ανάδειξη ικανών προσώπων αλλά και γενικότερα στην ενασχόληση τους με τα κοινά.

Ακόμη, λίγα πράγματα έχουν αλλάξει από την εποχή που ο αυστριακός διανοητής Φρίντριχ Χάγιεκ στο έργο του Δρόμος Προς τη Δουλεία επιχειρούσε να συνδέσει τον κρατισμό με την πολιτική αναξιοκρατία και έγραφε το κεφάλαιο με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Γιατί οι χείριστοι φτάνουν στην κορυφή».

Έλλειμμα πολιτικών ιδεών. Οι ιδέες έχουν συνέπειες. Καθορίζουν το πλαίσιο εντός του οποίου ερμηνεύονται τα δεδομένα και λαμβάνονται οι αποφάσεις. Δυστυχώς, στα κέντρα λήψης οικονομικών αποφάσεων της χώρας κυριαρχεί ένας παρωχημένος- πλην όμως πολιτικά αποδοτικός- κεϋνσιανισμός, που συγκαλύπτει πίσω από οικονομικές δοξασίες, ιδεολογήματα καθώς και τις αναπόφευκτες ασκήσεις «δημιουργικής λογιστικής» τις κοντόθωρες επιλογές του πολιτικού προσωπικού της χώρας που εξυπηρετούν τις πελατειακές διασυνδέσεις τους.

Είναι ολοφάνερη η έλλειψη ιδεών που θα μπορούσαν να φωτίσουν μία διέξοδο από το φαύλο και ανατροφοδοτούμενο κύκλο της δημοσιονομικής ακράτειας και της πολιτικής ανευθυνότητας. Ιδέες όπως οι θεσμικοί περιορισμοί της δημοσιονομικής κακοδιαχείρισης («δημοσιονομικό σύνταγμα») όπως οι φορολογικές οροφές και ο ισοσκελισμένος τακτικός προϋπολογισμός, καθώς και ικανός αριθμός μεταρρυθμιστικών προτάσεων στη κατεύθυνση των ελεύθερων αγορών (π.χ. άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων), εξορίζονται στο περιθώριο της δημόσιας συζήτησης, επιτείνοντας την ψευδή αλλά διάχυτη αίσθηση του αδιεξόδου.

Περί τα τέλη Μαρτίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να συστήσει συγκεκριμένα μέτρα για το περιορισμό του δημοσιονομικού ελλείμματος καθώς και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης τους. Εκεί τελειώνει ο ρόλος της. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παρά τις γνωστές αιτιάσεις για το «διευθυντήριο των Βρυξελλών» που επιβάλει πολιτικές, δεν εμπλέκεται στις χρόνιες παθογένειες του πολιτικού μας συστήματος που υποσκάπτουν κάθε σοβαρή προσπάθεια εξορθολογισμού και εκσυγχρονισμού της ελληνικής οικονομίας. Οι έλληνες πολίτες είναι εκείνοι που πρέπει να διερωτηθούν και να διαμορφώσουν εκείνους τους πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς που θα καλύψουν τα ελλείμματα του πολιτικού μας συστήματος. Και οι επερχόμενες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι μία πρώτης τάξης ευκαιρία να ξεκινήσουν δίνοντας προς κάθε κατεύθυνση τα κατάλληλα μηνύματα. Είναι ίσως ο μόνος τρόπος να βγει κάτι θετικό από την οικονομική κρίση.


* Δημοσιεύτηκε στη Προοδευτική Πολιτική, το e-rooster και το capital.gr .