"σκοπεύουμε να γίνουμε δυσάρεστοι"

Συνέντευξη στη Προοδευτική Πολιτική (15.2.2007)

PPOL: Την προσεχή Πέμπτη (22/2/2007) πρόκειται να ανακοινωθεί επίσημα η ίδρυση ενός νέου πολιτικού φορέα, της «φιλελεύθερης συμμαχίας». Πώς προέκυψε και ποια είναι τα στελέχη σας;

Δημήτρης Σκάλκος (ΔΣ): Η «φιλελεύθερη συμμαχία» (ΦΙΣ) αποτελεί πρωτοβουλία κύρια νέων ανθρώπων που ασφυκτιούν εντός του υπάρχοντος πολιτικού σκηνικού της ακινησίας και των χαμηλών προσδοκιών.

Είναι καρπός των συζητήσεων τους. Με την ενθάρρυνση της «συμμαχίας φιλελευθέρων και δημοκρατών της Ευρώπης» (ALDE) -του τρίτου μεγαλύτερου συνασπισμού κομμάτων στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο) γράφτηκε ένα προσχέδιο ιδρυτικής διακήρυξης ενός φιλελεύθερου πολιτικού κόμματος. Στη συνέχεια η ιδρυτική διακήρυξη αποτέλεσε αντικείμενο εκτενούς συζήτησης και η τελική της μορφή είναι πλέον διαθέσιμη σε όλους στην ιστοσελίδα της «φιλελεύθερης συμμαχίας».

Στη ΦΙΣ δεν μετέχουν επαγγελματίες πολιτικοί.

Αντίθετα, δραστηριοποιούνται νέοι πολίτες με αναγνωρισιμότητα στον επαγγελματικό και κοινωνικό τους περίγυρο, με γνώσεις και διάθεση να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο, με αταλάντευτη προσήλωση στις αρχές της ανοικτής κοινωνίας και οικονομίας.

PPOL: Πού τοποθετείστε ιδεολογικά; Έχει το ελληνικό πολιτικό σύστημα ανάγκη από την παρουσία ενός νεοφιλελεύθερου κόμματος;

ΔΣ: Θα έλεγα πως η ΦΙΣ είναι ένα φιλελεύθερο κόμμα με την κλασσική έννοια του όρου, όπου στους κόλπους τους εκφράζονται -«συμμαχούν»- όλες οι τάσεις και τα ρεύματα του σύγχρονου φιλελευθερισμού.

Παρακαλώ να μη θεωρηθεί πως υπεκφεύγω της ταμπέλας του «νεοφιλελεύθερου».

Όμως, δεν γνωρίζω τι ακριβώς σημαίνει νεοφιλελευθερισμός, καθώς με την έννοια που τον χρησιμοποιούν οι εγχώριοι επικριτές του, δηλαδή ως η ιδεολογική έκφραση μίας καπιταλιστικής ζούγκλας που επιβιώνει ο ισχυρότερος, δεν υπήρξε ούτε στη φιλελεύθερη θεωρία από την εποχή του 'Ανταμ Σμιθ, ούτε στη πράξη των φιλελεύθερων κυβερνήσεων, και βέβαια ούτε κατ' ελάχιστο στην ελληνική πραγματικότητα της κυριαρχίας του αδηφάγου κράτους.

Η ελληνική οικονομική και κοινωνική ζωή ασφυκτιά υπό το βάρος της κυριαρχίας του κρατισμού και της ιδεολογικής ηγεμονίας του φαιοκόκκινου μετώπου, που νομιμοποιούν και αναπαράγουν το σημερινό οικονομικό και κοινωνικό καθεστώς της πολιτικής αναξιοπιστίας, της κοινωνικής ανασφάλειας και της «καθοδηγούμενης» οικονομικής ανάπτυξης.

Ποτέ άλλοτε στο παρελθόν δεν υπήρξε τόσο κραυγαλέα αναντιστοιχία ανάμεσα στις προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η ελληνική κοινωνία και τις ακολουθούμενες επιλογές του ελληνικού πολιτικού προσωπικού.

Ο ήχος της αμηχανίας του πολιτικού συστήματος είναι εκκωφαντικός.

Η «φιλελεύθερη συμμαχία» έρχεται να εκφράσει το αίτημα των μεταρρυθμίσεων στην οικονομία, τον δημόσιο τομέα, την εκπαίδευση, την υγεία.

Επιθυμούμε να καλύψουμε ένα υπαρκτό πολιτικό κενό στο πολιτικό μας σύστημα και να τοποθετηθεί, όχι ανάμεσα αλλά, πέρα από ΠΑΣΟΚ και ΝΔ.

Πέρα από τον παρωχημένο ανδρεοπαπανδρεϊσμό στον οποίο καταφεύγει πλέον όλο και συχνότερα το ΠΑΣΟΚ και τον «μεσαίο χώρο» της απραξίας και της κυριαρχίας των δημοσκοπήσεων που καθορίζουν τις προτεραιότητες της νεοδημοκρατικής διακυβέρνησης.

PPOL: Δώστε μας περιληπτικά τις θέσεις της ΦΙΣ σε βασικά ζητήματα της ελληνικής οικονομικής και κοινωνικής πραγματικότητας.

ΔΣ: Προφανώς δεν μπορώ να δεσμευτώ και να δεσμεύσω τη «φιλελεύθερη συμμαχία», καθώς επίκειται το ιδρυτικό συνέδριο που θα αποσαφηνίσει τις θέσεις μας.

Ωστόσο, ως γενική κατεύθυνση, η ΦΙΣ τοποθετεί στον ιδεολογικό πυρήνα της το «πρωτείο του ατόμου», τα ατομικά δικαιώματα, τις δημοκρατικές ελευθερίες, την ισότητα των πολιτών έναντι των νόμων ανεξάρτητα εθνικής καταγωγής, θρησκεύματος και κοινωνικής προέλευσης, την αναγνώριση και προστασία της διαφορετικότητας.

Απορρίπτουμε τον εθνοφυλετισμό, τον κοινωνικό ρατσισμό, τη μισαλλοδοξία, τον εθνικισμό και τη θρησκοληψία, τον πολιτικό ανορθολογισμό, την πολιτική και κοινωνική βία.

Με βάση τις παραπάνω αρχές και την ανάγνωση των προβλημάτων και αναγκών της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας, προκύπτουν μία σειρά από πολιτικές θέσεις.

Τασσόμαστε υπέρ του περιορισμού του δημόσιου τομέα και κατά της νόθευσης του ανταγωνισμού, επιζητούμε το άνοιγμα των «κλειστών επαγγελμάτων», επιθυμούμε την αποστρατιωτικοποίηση της εξωτερικής μας πολιτικής και μείωση και τον περιορισμό των πολυδάπανων εξοπλιστικών προγραμμάτων, υποστηρίζουμε την αποκρατικοποίηση της εκπαίδευσης, επιδιώκουμε τον χωρισμό πολιτείας-εκκλησίας, προτείνουμε την αποποινικοποίηση της χρήσης όλων των τοξικοεξαρτητικών ουσιών, την κατάργηση της υποχρεωτικής στράτευσης, την πλήρη αναγνώριση δικαιωμάτων στα ζευγάρια του ιδίου φύλου.

PPOL: Πού στοχεύει εκλογικά η «φιλελεύθερη συμμαχία»; Πιστεύετε πως υπάρχει χώρος για νέα πολιτικά σχήματα; Η προηγούμενη εμπειρία των «ταύρων» του Στέφανου Μάνου δεν πρέπει να υπήρξε ενθαρρυντική.

ΔΣ: Δεν ονειροβατούμε.

Γνωρίζουμε τις αντικειμενικές δυσκολίες που καλείται να αντιμετωπίσει ένας νεοσύστατος πολιτικός φορέας, ιδιαίτερα μάλιστα όταν ο λόγος του είναι ριζοσπαστικός και ρηξικέλευθος και επιχειρεί να λειτουργήσει μέσα σε ένα πολιτικό σύστημα που συνειδητά έχει επιλέξει τη στασιμότητα ως βασική αρχή του.

Η πολιτική εξουσία και οι πηγές πληροφόρησης παραμένουν ολιγοπωλιακά συγκεντρωμένες και, βέβαια, η ενισχυμένη αναλογική δεν βοηθά την εκπροσώπηση μικρότερων πολιτών σχηματισμών.

Οπωσδήποτε, η συμμετοχή της ΦΙΣ στις επόμενες εκλογές και η εκπροσώπησή της στη Βουλή των Ελλήνων, θα μας επιτρέψει να συν-διαμορφώσουμε την θεματολογία της πολιτικής συζήτησης, προβάλλοντας προτάσεις για όλα τα καίρια ζητήματα της ελληνικής οικονομίας και κοινωνίας.

Ωστόσο, παρά το γεγονός πως επιζητούμε τη ψήφο των πολιτών, η ΦΙΣ δεν προτίθεται να υποκύψει στις σειρήνες του πολιτικού κόστους.

Στόχος μας είναι να γίνουμε δυσάρεστοι, λέγοντας στους πολίτες αυτά που κάποιοι δεν θέλουν να ακούσουν και να ακουστούν.

Σκοπεύουμε να γίνουμε δυσάρεστοι για τις πολυάριθμες προσοδοθηρικές ομάδες που νέμονται το δημόσιο χρήμα, δυσάρεστοι για το κυρίαρχο φαιοκόκκινο μέτωπο της συντήρησης και του ανέξοδου λαϊκισμού.

Το διακριτό ιδεολογικοπολιτικό στίγμα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση εκλογικής επιβίωσης, κάτι που, δυστυχώς, οι «ταύροι» δεν κατόρθωσαν να προβάλουν επαρκώς.

Και φυσικά, η προεκλογική συνεργασία με τη ΝΔ (το 2000) δεν βοήθησε γι' αυτό το σκοπό.

Η ΦΙΣ, ήδη από τα πρώτα βήματά της, κινείται σε σαφέστατο ιδεολογικό πλαίσιο, με ολοκληρωμένη και ριζοσπαστική πολιτική πρόταση και φιλοδοξεί να γίνει ο εκφραστής των φιλελεύθερων και μεταρρυθμιστικών ιδεών στην ελληνική πολιτική σκηνή.

Πιστεύουμε πως υπάρχει χώρος για νέα σχήματα, υπό τη προϋπόθεση πως απαντούν σε υπαρκτές ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας και κατορθώσουν να κερδίσουν τη δικαιολογημένα κλονισμένη εμπιστοσύνη των πολιτών.

Το αφυδατωμένο πολιτικό μας σύστημα και η ομφαλοσκοπούσα δημόσια συζήτηση χρειάζονται άμεσα τις τολμηρές και ρεαλιστικές προτάσεις της «φιλελεύθερης συμμαχίας».

Ακόμη, όπως καταγράφεται στις έρευνες της κοινής γνώμης, τα τελευταία χρόνια έχουν σε μεγάλο βαθμό διαρραγεί οι σχέσεις αφοσίωσης και (ψυχολογικής) εξάρτησης των πολιτών από τους διάφορους κομματικούς σχηματισμούς, ενώ ο νέος εκλογικός νόμος ενισχύει την παρουσία των πολιτικών κομμάτων που θα κατορθώσουν να εκπροσωπηθούν στο κοινοβούλιο.

Ειδικότερα για τους φιλελεύθερους πολίτες, τόσο το άδοξο τέλος της συμπόρευσης των Ανδρέα Ανδριανόπουλου και Στέφανου Μάνου με το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου, όσο και η αρχική συνεργασία τους μαζί του, «απελευθέρωσε» τις φιλελεύθερες δυνάμεις από τον εναγκαλισμό της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, που πλέον επιζητούν να εκφραστούν και να εκπροσωπηθούν χωρίς συμβιβασμούς και μισόλογα.

PPOL: Μέχρι πρόσφατα, ένα σημαντικό κομμάτι του φιλελεύθερου χώρου και πάντως οι δύο πλέον προβεβλημένοι εκπρόσωποι του, οι κ.κ. Μάνος και Ανδριανόπουλος, επέλεγαν τη συμπόρευση με το ΠΑΣΟΚ του Γ. Παπανδρέου. Η ίδρυση της ΦΙΣ, που χρονικά συμπίπτει με την απώλεια της βουλευτικής έδρας από τον κ. Ανδριανόπουλο, σηματοδοτεί την οριστική ρήξη με το ΠΑΣΟΚ;

ΔΣ: Μου δίνετε την ευκαιρία -αφού πρώτα επισημάνω πως η σύμπτωση του χρόνου της ίδρυσης της ΦΙΣ και της αποχώρησης του Ανδρέα Ανδριανόπουλου από τη Βουλή των Ελλήνων είναι καθαρά τυχαία- να διευκρινίσω πως, οι κ.κ. Μάνος και Ανδριανόπουλος δεν μετέχουν στη «φιλελεύθερη συμμαχία».

Ωστόσο, έχουν ήδη εκφραστεί θετικά για το εγχείρημά μας, γεγονός που μας ικανοποιεί ιδιαίτερα.

Αναγνωρίζουμε τη συμβολή τους στη διάδοση των φιλελεύθερων ιδεών στη χώρα μας, ακούμε με ενδιαφέρον τις απόψεις τους και αν και δεν μπορούμε να αποκλείσουμε μια ενδεχόμενη μελλοντική συνεργασία μαζί τους, η προτεραιότητά μας είναι να συγκροτήσουμε ένα νέο κόμμα που θα αντιπαρατεθεί στα παλαιά κόμματα με τη δύναμη των ιδεών, να προσελκύσουμε ενεργούς πολίτες και όχι πολιτικούς και να αναδείξουμε νέα στελέχη.

Αναφορικά με τη συμπόρευση με το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου, για την οποία είχα και εγώ εκφραστεί θετικά, είναι γεγονός πως δεν προχώρησε όπως θα επιθυμούσαν οι δύο πλευρές.

Η εμπειρία ωστόσο δεν ήταν εντελώς αρνητική καθώς, αν και κατέδειξε τα όρια της συνεργασίας με το χώρο του ΠΑΣΟΚ, απεγκλώβισε, κυρίως ψυχολογικά, σημαντικό μέρος των φιλελεύθερων δυνάμεων από την ομπρέλα της συντηρητικής παράταξης και βοήθησε να καταδειχτούν οι ίσες αποστάσεις και η αυτονομία του φιλελεύθερου χώρου.

Θα ήθελα να σημειώσω πως, η μάλλον αρνητική εμπειρία με το ΠΑΣΟΚ δεν σημαίνει κατ' ανάγκη και διάρρηξη των σχέσεων με το χώρο της κεντροαριστεράς.

Προσωπική μου εκτίμηση είναι πως, στη πορεία της η ΦΙΣ θα βρεθεί συχνά κοντά σε αυτό το χώρο και, προσωπικά, θα ήθελα να δω κάποιες ad hoc συνεργασίες πάνω σε συγκεκριμένα ζητήματα της οικονομικής και κοινωνικής ζωής του τόπου.

'Αλλωστε, ένα μεγάλο μέρος των ιδρυτικών μελών μας προέρχεται από τον συγκεκριμένο χώρο.

PPOL: Τι προγραμματίζει η «φιλελεύθερη συμμαχία» για το άμεσο μέλλον;

ΔΣ: Αμέσως μετά την επίσημη ανακοίνωση της ίδρυσης της «φιλελεύθερης συμμαχίας», που ουσιαστικά είναι και η πρώτη δημόσια παρουσία μας, ξεκινά ο προσυνεδριακός διάλογος, ο οποίος αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη Απριλίου, όταν και θα πραγματοποιηθεί το ιδρυτικό μας συνέδριο.

Στο ιδρυτικό συνέδριο θα οριστικοποιηθούν η ιδρυτικά διακήρυξη, το καταστατικό και οι πολιτικές θέσεις μας.

Παράλληλα, θα καταλήξουμε στην οργανωτική δομή του κόμματος, θα εκλέξουμε τους αντιπροσώπους μας στα όργανα του κόμματος και, βέβαια, θα εκλέξουμε τον πρώτο μας πρόεδρο.

Μέριμνα μας είναι να διασφαλίσουμε πώς η ΦΙΣ θα αποτελέσει το μοναδικό, πραγματικά και όχι ψευδεπίγραφα, ανοικτό κόμμα στη χώρα μας.

Δεν επιθυμούμε να αποτελέσουμε ακόμη ένα αρχηγικό κόμμα στα πρότυπα του απηρχαιωμένου και αντιφιλελεύθερου δημοκρατικού συγκεντρωτισμού.

Στοχεύουμε να δημιουργήσουμε ένα σύγχρονο πολιτικό φορέα στελεχών που αλληλεπιδρούν, συναποφασίζουν και καθορίζουν από κοινού τις θέσεις και τις προτεραιότητες του.

Προς τούτο, προσανατολιζόμαστε σε ένα ολιγομελές λειτουργικό σχήμα που θα έχει περισσότερο συντονιστικό ρόλο καθορίζοντας τις προτεραιότητες και τη κατεύθυνση των παρεμβάσεων μας καθώς και θεματικές ομάδες εργασίας που θα εξασφαλίζουν την ενεργή συμμετοχή του συνόλου των μελών μας και θα τροφοδοτούν τις καθημερινή μας παρουσία.

Τα συνέδρια μας θα είναι ετήσια, η θητεία του προεδρείου και των αντιπροσώπων θα είναι μικρής διάρκειας, δεν θα υπάρχουν όργανα πειθαρχικού ελέγχου.

Στο forum του δικτυακού μας τόπου ήδη διεξάγεται ένας συνεχής διάλογος, που προσωπικά με έχει εκπλήξει ευχάριστα με τη ζωντάνια, το δυναμισμό, τον πλούτο των ιδεών και το υψηλό επίπεδο της αντιπαράθεσης.

Το διαδίκτυο επιτρέπει και στα άμεσα σχέδια μας είναι η, στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, αξιοποίησή του.

Τέλος, θα ζητήσουμε και αναμένουμε από το «ευρωπαϊκό φιλελεύθερο δημοκρατικό και μεταρρυθμιστικό κόμμα» (ELDR) -ο αντιπρόεδρος του οποίου κ. Έενχοορν (Eenhoorn) πρόκειται να παραστεί στην ανακοίνωση της ίδρυσης του κόμματος- να αποτελέσει η ΦΙΣ το νέο μέλος της ευρωπαϊκής φιλελεύθερης οικογένειας, η οποία δυστυχώς σήμερα δεν εκπροσωπείται στην Ελλάδα από κανένα πολιτικό σχηματισμό.

PPOL: Ευχαριστούμε για τις πληροφορίες και ευχόμαστε καλή επιτυχία στο εγχείρημα σας.

ΔΣ: Ευχαριστώ πολύ για τη φιλοξενία και είμαι βέβαιος πως θα ακούσετε πολλά περισσότερα για τη ΦΙΣ στο προσεχές χρονικό διάστημα.

γιατί συμμετέχω στη Φιλελεύθερη Συμμαχία

Είναι σχεδόν αυταπόδεικτο πως, ο εγχώριος φιλελευθερισμός την τελευταία δεκαπενταετία βρίσκεται μπροστά σε αδιέξοδο. Σήμερα, μοιάζει πραγματικά να συνθλίβεται ανάμεσα στον α-πολιτικό συντηρητισμό του μεσαίου χώρου της Νέας Δημοκρατίας και στο πολιτικά αμήχανο και υπό ιδεολογική σύγχυση ΠΑΣΟΚ (για να μην αναφέρουμε εκείνες τις, γραφικές πλέον, δυνάμεις που εξακολουθούν να ξορκίζουν το φάντασμα του νεοφιλελευθερισμού).

Ο φιλελεύθερος λόγος δεν διαχέεται επαρκώς στην ελληνική πολιτική σκηνή, οι γραφίδες σπανίζουν, κάποτε κραταιές δεξαμενές σκέψης (think-tanks) εξαντλούνται σε κομματικές δημόσιες σχέσεις, ενώ για το χώρο των εκδόσεων ούτε λόγος να γίνεται. Συνακόλουθα, ένας διόλου ευκαταφρόνητος αριθμός ικανών στελεχών εμφανίζεται τα τελευταία χρόνια να επιλέγει τον δρόμο της ιδιώτευσης ή της μεμονωμένης (και προς τούτο αναποτελεσματικής) προσχώρησης είτε στο ΠΑΣΟΚ που εγκατέλειψε το ανδρεοπαπανδρεϊκό παρελθόν του (χωρίς να το αντικαταστήσει πετυχημένα με κάτι άλλο) και στη ΝΔ που πρόσφατα το ανακάλυψε (με εκλογική τουλάχιστον επιτυχία).

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, οι φιλελεύθερες ιδέες αναπόφευκτα υπο-αντιπροσωπεύονται. Ωστόσο, κατά την ταπεινή γνώμη του γράφοντα, ποτέ ίσως κατά το παρελθόν η ελληνική πολιτική ζωή δεν είχε περισσότερο ανάγκη από την παρουσία των φιλελεύθερων ιδεών, τη διαπάλη και την σύνθεσή τους με τις ιδέες μιας σύγχρονης Αριστεράς, την διαμόρφωση της οποίας επιθυμούμε και αναμένουμε. Την ίδια στιγμή που είναι καταθλιπτική η ιδεολογική ομοιομορφία και εκκωφαντική η απουσία νέων ιδεών και προτάσεων που θα θέσουν σε κίνηση ένα τελματωμένο και απονευρωμένο πολιτικό σύστημα καθώς και ένα απαθές εκλογικό σώμα. Την ίδια στιγμή που η επικρατούσα άποψη περί του «τέλους των ιδεολογιών» βρίσκει κατά παράδοξο (αλλά όχι ανεξήγητο) τρόπο συμμάχους στο ίδιο στρατόπεδο την ευρισκόμενη σε ιδεολογικό αδιέξοδο Αριστερά καθώς και την παραδοσιακά διανοητικά αδρανή (για να μην πούμε νεκρή) Δεξιά. Μαζί τους βρίσκονται και κάποιοι φιλελεύθεροι διανοούμενοι που ανακάλυψαν εσχάτως τη γοητεία της συμπόρευσης με το κυρίαρχο ρεύμα και της απρόσκοπτης πολιτικής ανέλιξης.

Και είναι βέβαια προφανές πως, το μονότονο mantra των δύο μεγάλων πολιτικών κομμάτων περί συναίνεσης, σύγκλισης στο κέντρο, μετριοπάθειας, δεν μπορεί να αποκρύψει τη γύμνια προτάσεων και την απουσία ολοκληρωμένου πολιτικού λόγου, δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα πιεστικά προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας. Μίας οικονομίας τα διαρθρωτικά προβλήματα της οποίας δεν αντιμετωπίζονται με ασκήσεις «δημιουργικής λογιστικής» και «κοινωνικό διάλογο» που διαρκεί συνήθως μέχρι την επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Μιας κοινωνίας ξενοφοβικής και με ολοφάνερη, πλην όμως αδικαιολόγητη, έλλειψη εθνικής αυτοπεποίθησης, που έχει ανάγει τον αντιαμερικανισμό σε ενοποιητικό μύθο, μίας κοινωνίας που ισορροπεί ανάμεσα σε έναν τυχοδιωκτικό ατομισμό και έναν οπισθοδρομικό κοινοτισμό και στερούμενης της αναγκαίας ατομικής υπευθυνότητας και οποιουδήποτε συλλογικού οράματος. Που συνδιαλέγεται με κραυγές και συνθήματα και συναγελάζεται στα τηλεοπτικά παράθυρα του επιθετικού λαϊκισμού και της μίζερης κενολογίας που υποκαθιστούν τα πολιτικά κόμματα στον ρόλο τους ως διαμεσολαβητές της πολιτικής συμμετοχής και ανα-παράγουν μια στρεβλή εικόνα της νεοελληνικής πραγματικότητας.

Από την πλευρά τους και κάτω από αυτές τις συνθήκες, όσοι συνεχίζουν να πιστεύουν στη δύναμη των ιδεών και δεν επιτρέπουν στις πολιτικές φιλοδοξίες τους να υπερβούν τα όρια της ματαιοδοξίας, της εξουσιολαγνείας και των πολιτικών εκπτώσεων, είναι βέβαιο πως θα ανταποκριθούν στην πρόκληση των καιρών, αναλαμβάνοντας την ευθύνη που τους αναλογεί και συμβάλλοντας στην άρθρωση ενός δυναμικού και ρηξικέλευθου φιλελεύθερου λόγου, που εμπνέεται από τα σύγχρονα ρεύματα σκέψης και προσαρμόζεται στις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής πραγματικότητας.

Με βάση τα παραπάνω, η στοιχειώδης ιδεολογική εντιμότητα και η συνέπεια λόγων και έργων (μέτρο κάθε ηθικής στάσης), επέβαλε τη συμμετοχή μου στη πρωτοβουλία της Φιλελεύθερης Συμμαχίας, όπως και σε κάθε ανάλογη περίπτωση. Καλή μας επιτυχία!

* Από την εκδήλωση της επίσημης ανακοίνωσης ίδρυσης της Φιλελεύθερης Συμμαχίας (ξενοδοχείο Zafolia, 22.2.2007)

η ουσία και οι ουσίες στο έργο του Hunter S. Thompson

Το Φεβρουάριο του 2005, ο αμερικάνος συγγραφέας Hunter S. Thompson (18.7.1937-20.2.2005) αυτοκτόνησε, στο κτήμα του Owl Farm στη περιοχή Woody Creek του Colorado, όπου ζούσε απομονωμένος από το 1968. Mε μία σφαίρα από το αγαπημένο του σαρανταπεντάρι περίστροφο, έδωσε τέλος σε εξήντα επτά χρόνια φρενήρους βίου, μέρος μόνο του οποίου αποτυπώθηκε στα αιρετικά και πρωτοποριακά, πλην όμως ευπώλυτα, κείμενα του.

Προηγουμένως, σύμφωνα με τον βιογράφο του Douglas Brinkley, άφησε ένα σύντομο σημείωμα με τίτλο «Η ποδοσφαιρική χρονιά τελείωσε» («Football Season is Over»). Ειρωνικό, καθόλου όμως απίθανο και να κυριολεκτούσε καθώς, ως θιασώτης του αμερικανικού ποδοσφαίρου (NFL) ίσως πραγματικά να περίμενε να ολοκληρωθεί το πρωτάθλημα πριν δώσει τέλος στη ζωή του.

Λίγους μήνες μετά, στις 20 Αυγούστου, σε μία θορυβώδη τελετή όπως άλλωστε άρμοζε στη φασαριόζικη ζωή του, οι στάχτες του σκόρπησαν με μία βολή από κανόνι στον αέρα των Rocky Mountains, σύμφωνα με την επιθυμία του εκκεντρικού (;) αυτόχειρα, που εκτέλεσε η τριανταδιάχρονη δεύτερη σύζυγός του Anita και ο μοναδικός γιος του Juan.

Στη συνέχεια, και υπό τον κρότο και τις λάμψεις πυροτεχνημάτων καθώς και τους ήχους του τραγουδιού Mr. Tambourine Man του αγαπημένου του καλλιτέχνη Bob Dylan, έγιναν τα αποκαλυπτήρια ενός μνημείου ύψους 153 ποδιών που απεικόνιζε το σύμβολο του gonzo, την εξαδάκτυλη κόκκινη γροθιά.

Αν μη τι άλλο, επρόκειτο για μία εντυπωσιακή τελετή που, σύμφωνα με την εφημερίδα Washington Post, κόστισε περισσότερο από δύο εκατομμύρια δολάρια, το κόστος της οποίας καλύφθηκε από τον ηθοποιό και φίλο του εκλιπόντα Johnny Depp.

Ανάμεσα στους τριακοσίους παριστάμενους στη τελετή μπορούσε να συναντήσει κανείς τον Sean Penn, τoν Bill Murray, τον πρώην υποψήφιο πρόεδρο των Δημοκρατικών John Kerry. Άλλοι γνωστοί φίλοι του ο Ken Kesey (ο συγγραφέας της περίφημης Φωλιάς του Κούκου), ο Jerry Garcia των θρυλικών acid rockers Grateful Dead, ο Mohammad Ali (τον οποίο θαύμαζε απεριόριστα), ο Jack Nicholson.

Με την αγαπημένη του γραφομηχανή IBM Selectric συνέγραψε δεκατέσσερα βιβλία και εκατοντάδες άρθρα. Καθώς τα περισσότερα από αυτά αναφέρονται άμεσα ή έμμεσα στις ψυχεδελικές ουσίες, αναπόφευκτα συνδέθηκε με τα ελευθεριακά κινήματα της Αντικουλτούρας των ΗΠΑ όπου αναδεικνύεται σε ένα από τους πλέον αναγνωρίσιμους εκπροσώπους της. Ο γνωστός κομίστας Garry Trudeau δημιουργός του στριπ The Freak Brothers, ο Thompson αποτέλεσε το πρότυπο για τη φιγούρα του Uncle Duke στο κόμικ Doonesbury.

Σε ηλικία είκοσι ενός ετών κατετάγη στην πολεμική αεροπορία προκειμένου να αποφύγει κάποια μπλεξίματα με τον νόμο. Παρέμεινε δύο χρόνια- για όσο διάστημα τους άντεξε και τον άντεξαν- απασχολούμενος ως αθλητικογράφος στην εφημερίδα του στρατοπέδου. Έχοντας περάσει μεγάλο μέρος της νεότητας του διαβάζοντας τους συγγραφείς της beat generation (κυρίως τον Kerouac και τον Burroughs) και αποφασισμένος να ταξιδέψει όπως οι ήρωες του με σκοπό να εντρυφήσει στο γράψιμο και τις καταχρήσεις, και έπειτα από μία σειρά αποτυχημένων προσπαθειών να γίνει δημοσιογράφος (για ένα σύντομο διάστημα έβγαζε φωτοτυπίες στο περιοδικό Time) βρίσκεται απεσταλμένος ρεπόρτερ του περιοδικού National Observer στις χώρες της Νότιας Αμερικής.

Εκεί από ένα τυχαίο συμβάν, μία συνηθισμένη δυσεντερία, αναγκάζεται να εγκαταλείψει το αγαπημένο του αλκοόλ και έρχεται σε επαφή με τα ναρκωτικά (φύλλα κόκας και αμφεταμίνες). Το αποτέλεσμα ήταν μοναδικές ιστορίες, οι οποίες άλλοτε ήταν τόσο εξωφρενικές που έμοιαζαν ψεύτικες και άλλοτε απέπνεαν μια ανατριχιαστική ρεαλιστικότητα.

Τον δέκατο όγδοο αιώνα στο Εδιμβούργο, μία καμπάνα ηχούσε κάθε μεσημέρι και όλοι έπιναν μισή κούπα ουίσκι. Ο δημοσιογράφος Charles Perry (Los Angeles Times, 14.9.2005) αναρωτιέται πόσο συνέβαλε αυτό στην σπουδαία παραγωγή συγγραφέων της πόλης καθώς και στην ανάπτυξη του σκωτικού Διαφωτισμού. Στην περίπτωση του Hunter Thompson δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Στην επήρεια του αλκοόλ και των ψυχοτρόπων ουσιών οφείλει και την ανακάλυψη του ιδιαίτερου ύφους του.

Απεσταλμένος από το πρωτοποριακό περιοδικό εκείνης της εποχής Rolling Stone να καλύψει το τρίτο ετήσιο συνέδριο της Εθνικής Ένωσης Εισαγγελέων για τα επικίνδυνα ναρκωτικά, προτιμά με τη συντροφιά του δικηγόρου και ακτιβιστή φίλου του Oscar Zeta Acosta (Dr. Gonzo) να καταναλώνει κάθε διαθέσιμη ποσότητα speed και LSD και να καταστρέφει τα δωμάτια των ξενοδοχείων όπου διέμεναν, χρησιμοποιώντας τις επιταγές του περιοδικού.

Τελικά, αδυνατώντας να επεξεργαστεί τις σημειώσεις του, τις παρέδωσε ημιτελείς και με το φόβο της απόρριψης στο περιοδικό για να διαπιστώσει σύντομα πως αυτές έτυχαν αποθεωτικής υποδοχής και να ξεκινήσει έτσι μία πολύχρονη συνεργασία μαζί του.

Τα παραπάνω κείμενα αποτέλεσαν το περιεχόμενο του σημαντικότερου και γνωστότερου έργου Fear And Loathing In Las Vegas: A Savage Journey to the Heart of the American Dream, (1971), «το καλύτερο βιβλίο για τη δεκαετία της ντόπας», σύμφωνα με το New York Times Book Review.

Το βιβλίο αυτό μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο πολλά χρόνια αργότερα το 1998, από τον σκηνοθέτη του Brazil και των Monty Pythons Terry Gilliam, με τον Johnny Depp να υποδύεται τον Hunter Thompson και τον Benicio del Toro τον φίλο του Dr. Gonzo. Ταινία αξιοπρόσεκτη, διασκεδαστική και μάλλον υποεκτιμημένη.

Δημιουργός της περίφημης gonzo δημοσιογραφίας, ένας συνδυασμός δημοσιογραφικής έρευνας και λογοτεχνικής καταγραφής, στα όρια μυθοπλασίας και πραγματικότητας, ο Thompson επηρεασμένος από τον William Faulkner θεωρεί πως ο συγγραφέας λειτουργεί ως κάμερα και καταγράφει με τις λέξεις όσα βλέπει γράφοντας σε πρώτο πρόσωπο. Για τον Thompson, όπως και τον Faulkner, η καλή λογοτεχνία ήταν πιο αληθινή από την δημοσιογραφία. Μαζί με τον Tom Wolfe θεωρούνται οι διαμορφωτές της λεγόμενης Νέας Δημοσιογραφίας (New Journalism).

Είχε προηγηθεί το 1966 το βιβλίο Hell’s Angels: A Strange and Terrible Saga, ένα τρομακτικό οδοιπορικό στη καρδιά των απόκληρων της αμερικανικής κοινωνίας.

Η πολιτική υπήρξε πάντοτε καθοριστική όχι μόνο στο περιεχόμενο αλλά και στο ύφος του έργου του Thompson και από μία άποψη υπάρχουν σαφείς ομοιότητες με το έργο του George Orwell. Αρκεί κάποιος να διαβάσει το Down and Out in Paris and London (1933) του Βρετανού συγγραφέα και να το συνδέσει με τις περιπέτειες του Thompson στη Νέα Υόρκη.

Για τον Hunter Thompson όμως, οι ψυχεδελικές ουσίες και γενικότερα οι καταχρήσεις, πέρα από πηγή έμπνευσης, ήταν και μία στάση ζωής, μία ηχηρή πολιτική δήλωση με την ευρεία έννοια.

Ο γνωστός αμερικάνος αιρετικός ψυχίατρος Thomas Szaz υποστηρίζει ότι τα ναρκωτικά ακόμη και εάν δεν απαγορεύονταν θα έπρεπε να απαγορευτούν ως διέξοδος όσων θέλουν να αψηφήσουν την εξουσία. Η ουσία του έργου του Thompson είναι η υπερβολή, η αντίθεση και η ανυπακοή. Αν ζούσε σε μία κοινωνία όπου τα ναρκωτικά επιτρέπονταν τότε θα ήταν σίγουρα θα ήταν ενάντια στη χρήση τους.

Ο Thompson, αντίθετος κάθε συμβατικής και κατεστημένης άποψης, υπήρξε ένας πραγματικός ριζοσπάστης, ένας contrarian (σύμφωνα με το αμερικανικό λεξιλόγιο). Ο ίδιος αποκαλούσε τις απόψεις του «φιλοσοφία 180 μοιρών». Ελευθεριακός (libertarian), υπέρμαχος της αυτοδιάθεσης του ατόμου και της ιδιωτικότητας, επικριτής των μονοπωλίων, του χριστιανικού φονταμενταλισμού και του εθνικισμού, επηρεάστηκε στα νιάτα του από τον ομπτζεκτιβισμό, την ατομικιστική θεωρία της Ayn Rand (όπως φαίνεται στη δημοσιευμένη αλληλογραφία του). Στο πολιτικό πεδίο υπήρξε φίλος και υποστηρικτής του Patrick Buckanan και συμπαθών τους «φιλελευθεριστές» (libertarians) και τους αποκαλούμενους «παλαιοσυντηρητικούς» (paleo-conservatives). Το αγαπημένο του motto ήταν το περίφημο «Don’t Tread on Me».

Υποψήφιος σερίφης στην πόλη Pitkin County στο Aspen του Colorado όπου ηττήθηκε για μερικές μόλις ψήφους με το συνδυασμό του Freak Power Party (!) με σύνθημα του να απομακρύνει από την εξουσία τις «παχιές γάτες» (fat cats) της πολιτικής.

Ο Γάλλος συγγραφέας Γκυ Σορμάν στο θαυμάσιο βιβλίο του Περιμένοντας τους Βαρβάρους (στα ελληνικά από τις εκδόσεις Νέα Σύνορα, 1993) μας υπενθυμίζει τις απόψεις του Γάλλου ψυχίατρου Ρομπέρ Καστέλ αναφορικά με τον έλεγχο της τρέλας στην Γαλλία το 1838 (πρώτος «κοινωνικός» νόμος ο αυτεπάγγελτος εγκλεισμός των φρενοβλαβών) όπου σε μία κοινωνία με δύο εκατομμύρια εγκαταλελειμμένα παιδιά και εκατομμύρια ανθρώπων στην απόλυτη ένδεια με ανύπαρκτο κοινωνικό κράτος, μείζον πρόβλημα αναγορεύτηκε η ύπαρξη δέκα χιλιάδων φρενοβλαβών.

Για τον Σορμάν, τον Καστέλ και τον Σαζ, ο φρενοβλαβής και ο τοξικομανής έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό: αντιμετωπίζονται ως παρείσακτοι, ως ξένοι. Η διαφορετικότητα της τοξικομανίας και οι ιδιαίτερες συμπεριφορές των χρηστών διαταράσσουν την ιδέα της τάξης και της κοινωνικής ομοιομορφίας. Τα αυταρχικά και ολοκληρωτικά καθεστώτα που συνηθίζουν να ελέγχουν κάθε πτυχή της ιδιωτικότητας των πολιτών τους δεν ανέχονται τις αποκλίνουσες συμπεριφορές των τοξικομανών. Όπως γράφει ο Σορμάν: «κανένας δεν μπορεί να είναι πιο ανυπόφορος και πιο επικίνδυνος για ένα ολοκληρωτικό καθεστώς από τον οπιομανή: συμβολίζει, πέρα από την προσωπική του παθολογία, την εικόνα της διττότητας και της πιθανής φυγής». Οι εξουσίες αντιμετωπίζουν τον τοξικομανή περισσότερο ως διαφωνούντα παρά ως ασθενή.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του η καταπονημένη υγεία του Thompson του προκάλεσε κατάθλιψη και αυτοκτονικές τάσεις. Απεχθανόταν τα νοσοκομεία και τους γιατρούς και δεν ακολουθούσε τις συμβουλές τους. Κυρίως αποστρεφόταν την αίσθηση ότι δεν ορίζει την ζωή του και σταδιακά άρχισε να κλείνετε στον εαυτό του. Τις παραμονές του θανάτου του σε ένα δυσάρεστο συμβάν, μιμούμενος τον William Burroughs, παραλίγο να στερήσει τη ζωή της γυναίκας του σημαδεύοντας με ένα από τα όπλα του ένα κοντινό της στόχο.

Τα όπλα αποτελούσαν την δεύτερη μεγάλη αδυναμία του- μετά τις καταχρήσεις. Μάλιστα, κάποτε υπέγραψε τα αντίτυπα των έργων του μίας ομάδας μαθητών που τον επισκέφτηκαν με σφαίρες από ένα σαρανταπεντάρι Magnum. Ήταν προφανές ότι θα επέλεγε να τελειώσει τη ζωή του με ένα όπλο, όπως και ένας άλλος σημαντικός αυτόχειρας και επιρροή του Thompson, ο Ernest Hemingway. O Thompson, βέβαια αστειευόταν πως το δικό του σαφάρι δεν περιλάμβανε ζώα της αφρικανικής ηπείρου, αλλά μόνο ποντικούς και εγκαταλελειμμένα αυτοκίνητα.

Η ψυχική του διάθεση είχε αναπόφευκτα αντίκτυπο στις αντιλήψεις και στο έργο του. Αναδείχτηκε σε σφοδρό πολέμιο της πολιτικής Bush και συνέγραψε το Kingdom of Fear: Loathsome Secrets of a Star-Crossed Child in the Final Days of the American Century (2003) ασκώντας έντονη κριτική στη στρατιωτικοποίηση της αμερικανικής πολιτικής και κοινωνίας και σκιαγραφώντας την προοπτική ενός ζοφερού μέλλοντος.